Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Aranzadirekiko adostasuna adierazi zuen egun bereko oharrean: “En esta
provincia, sobre todo en los pueblos en que se habla vascuence, deben
ser preferidos los maestros navarros y que hablen la lengua euskara”.
Hurrengo egunetan artikulu eta eskutitz gehiago atera ziren El Eco
de Navarra eta El Pensamiento Navarro —karlista— egunkarietan, denak
euskararen aldekoak. Ez ditut orrialde hauetara ekarriko.
Azpimarragarria da El Pensamiento Navarro-ko “El vascuence en
Navarra” artikulua (1900-02-27), bi arrazoirengatik. Lehena, karlisten
egunkaria maisu eukaldunaren alde agertzen zelako. Bigarrena, jakinik
gehiengoa karlistek zutela, garbitasunak ematen ahalegindu zelako: “en
la última sesión municipal, la mayoría que votó por el maestro castellano
no fue la mayoría política del Ayuntamiento, fue la mayoría de los
concejales asistentes, entre los cuales había carlistas, repúblicanos é integristas.
Conste así”.
Beraz, prentsa liberal-kontserbadorea eta karlista maisu euskaldunaren
alde agertu ziren hitzez, baina beren eraginkortasuna ez zen, preseski
kasu hartan, kasualitatez, alderdi haietako alkate eta zinegotziengana
iritsi.
1900eko martxoaren 1eko udalbatzaren erabakia: Guillermo
Martinezen izendapena
Behin betiko erabakia martxoaren 1eko bileran hartuko zuen
Iruñeko udalak. Alde bakoitzaren arrazoiak aurreko bileran aurkeztutako
berberak ziren eta oraingoan ez zituzten sobera luzatu. Berritasun
bakarra zinegotziei irakurri zitzaien Iturengo udalaren eskutitza izan zen.
Bertan, Iruñeko udalari aho bateko oniritzia adieraziz, norabide berean
segitzeko eskatzen zitzaion:
El Ayuntamiento de la Villa de Yturen que tengo la honra de presidir, ha
acordado por unanimidad en sesion celebrada el dia de hoy, expresar al
Exmo. Ayuntamiento de Pamplona la satisfaccion con que vé el interes que
demuestra en la acertada elección de Maestro de esta villa; y tambien ha
acordado suplicarle respetuosamente que persista en sus deseos de nombrar
á aquel aspirante que con mas brillantez haya probado sus aptitudes.
(etzana nirea da) (IUA, Ituren, Iturengo udalaren 1900-02-25eko
eskutitza)
Gehiago eztabaidatu gabe, bozketa egin zen, honako emaitza honekin:
Guillermo Martinez errioxar erdaldunak 10 botu izan zituen —4
integrista, 3 karlista, 2 errepublikar eta 1 liberal-kontserbadore (alkatea)—
eta Dionisio Esain nafar euskaldunak 9 botu —7 karlista eta 2
integrista—. Guillermo Martinez izan zen, hortaz, Iturengo maisu izendatua.
429