Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskararen Aldeko Lan eta Mugimenduak
nabarmendu nahian (1976: 45). Hamabost urte beranduago, 1906.ean
Donostiako “Centro Vasco” elkartean emandako hitzaldian, nazionalismo
hitzaren hedapena kontuan hartuta, bere betiko foruzaletasunari
handik aurrera nazionalismo deituko ziola esan zuen:
En los tiempos de mi juventud, cuando el vocablo de nacionalismo no
había traspuesto los Pirineos con el sentido que hoy tiene (…), la aspiración
á reintegrar al país basko en sus seculares derechos recibía el nombre
de fuerismo. (…). Puesto que circula un vocablo más gráfico, más intenso
y totalmente expresivo (…), sin renegar ni un ápice de mis antecedentes,
ni profesar nuevos dogmas, ni adoptar nuevas actitudes, antes bien, continuando
mi modesta historia, renuncio al antiguo calificativo, y desde hoy
me llamo y llamaré nacionalista.
(ibid.: 255-6)
Campion ez zen inoiz independentziazalea izan. Bere ibilbide guztian
Euskal Herriaren burujabetasun osoa eskatu zuen eta zentzu horretan
ulertzen zuen nazionalismoa ere (1976: 275). 1932. urtean euskal
estatutoaren alde agertu zen (Campion. Pro Estatuto. La Voz de
Navarra, 1932-06-19). Separatismoa, ordea, guztiz arbuiatu zuen, bere
asmoa Euskal Herri burujabea espainiar monarkiaren baitan ikustea zela
adieraziz:
No sé si existe nacionalismo secesionista; pero declaro con la mayor solemnidad
posible que el mío es unionista. Tomo las cosas tal cual me las presentan
las manos de la historia de varios siglos: la Monarquía española, y
dentro de ella, á ella agregadas, pero con vida propia garantida por solemnes
pactos, las naciones baskas, los Estados baskos.
(Campion 1976: 276-7)
Campionen itzala luzea izan zen eta bere ideien isla nabaria da
Nafarroako EAJren adierazpenetan. Adibidez, Napartarra egunkariaren
lehen zenbakiko “A qué aspira el nacionalismo vasco” (1911-01-08) artikuluan
alderdiaren ideien aurkezpen orokorra egin zuten, baina
Nafarroako mentalitate eta egoerara egokitua. Oro har, Campion eta
foruzaleen antz handiagoa zuen bere argumentazioan Sabino Aranarena
baino 284 . Helburu politikoak, Hegoalderakoak, 1839ko legearen deuseztapena
eskatzera mugatzen ziren (ibid.). Eta, oraindik adierazgarriagoa
dena, EAJren “Jaun-Goikua eta Lagi-Zarra” foruzaleen “Dios y Fueros”
goiburuaren modura azaltzen zuten: “todos unidos luchemos por
JAUN-GOIKOA eta LEGE-ZARRA, por DIOS y NUESTROS FUE-
284. Antzekotasuna ez da harritzekoa, bestalde, Nafarroako egoera bereziaz gain,
lehen Napar Buru Batzarreko lehendakaria Estanislao Aranzadi Campionen adiskide
eta lankide mina izan zela (Chueca 1994: 135) gogoan hartzen badugu.
474