Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
Laburpena
Hizkuntzen historia ulertzeko oso baliagarria den tresneria garatu du
Sanchez Carrionek: ikasketen teoria eta hizkuntzaren garapen osoaren
kontzeptua; esparru edo funtzioen teoria; hizkuntz komunitatearen egitura;
gune sinbolikoa; egituraketa eta desegituraketa bilakabideak; estatu
hedakorra eta bere kritika. Hizkuntzen aferak dimentsio soziokulturalean
eta, lehen aurkezturiko autoreek bezala, hurbilketa antropologikoari
garrantzia emanez aztertzen ditu.
Gogoan iraupen zein ordezkapen prozesuak ditu eta arreta bietan
ipintzera garamatza: “la explicación del proceso de descompensación y
equilibramiento de cualquier lengua humana” (1987: 23), nahiz eta egin
dituen azterketa gehienak desegituratze dinamikak agerian jartzera
zuzenduak dauden.
Gainerako autoreekin alderatuz gero, zabaltasun, kezka eta interesen
aldetik, parekotasunik handiena Fishmanekin du.
Bereizgarriena, ordea, hizkuntz komunitatearen aztertzeari aitortzen
dion garrantzia dugu. Hizkuntz komunitatea, Txepetxen pentsaeran
hiztunak, hizkuntza eta gizartea uztartzen dituen gizarte-unitatea izanik,
ikergai nagusienetariko bat bihurtzen da eta hizkuntzaren zoria eta bere
hizkuntz komunitatearena lotuta agertzen dira.
2.3.2.4 Hizkuntz ordezkapenaren ikuspegia
Literatura soziolinguistikoan hizkuntzen historiarako nabarmentzen
diren moldeen azterketan azkenekoa, baina ugariena, hizkuntz ordezkapenaren
ikuspegia dugu. Molde honen ezaugarri nagusia ikertzaileen
indarrak hizkuntzen menderatze- eta minorizazio-bilakabideen mekanismoak
agerian jartzera zuzendu izana da. Desagerpenaren deskribapen
edo azalpen hutsezko lanak alde batera utzita, eta, ingelesezko bibliografian
batez ere, asko dira hauek, zorroztasun eta sakontasun handiko
azterketak sortu dira ikuspegi honetatik, hizkuntza ofizialen ezartze prozesuei
dagokienez bereziki. Salaketa kutsu nabaria darie idazki hauetako
askori eta, geografikoki, ezagunenak Frantzian, Katalunian eta Euskal
Herrian (ikus 2.1 atala) sortutako lanak zaizkigu 74 .
74. Horiez gain, oso interesgarria da Dell Hymesen (1996: 177-8) historia soziolinguistikoaren
zereginari buruzko lana, non sakontasun kritikoa hizkuntz heriotzaren
—testu bereko beste pasarte batean hizkuntzen hilketaz (linguacide) mintzatzen da—
ikuspegipean azaltzen baitu:
The systematic history that we need would show, probably, a widespread effort to
eradicate linguistic diversity and implant uniformity down to the last colorless
detail (…). We need to know as fully as possible about past tension and struggle in
the imposition of linguistic hegemony as well.
142