Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

More documents

Recommendations

Info

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa Gauza bat da, hala ere, erdaldunen jokamoldea esandakoa izatea eta beste bat, guztiz desberdina, lana burutzera iristea, euskarak bizirik iraun baitu, euskal hizkuntz komunitatearen berezko bizitasuna aztertzean ikusia dugunez. Euskararen aldeko lan eta mugimenduak Atal honetan euskal hizkuntz komunitateak bere egoera aldatzeko adierazitako ideiak, egindako lanak —euskalaritza eta literatura alorrekoak barne— eta antolaturiko ekimenak aztertzen dira. Ziur asko iturriak eskuraerrazak izateagatik, historiografia zabal, eta klasiko, samarra dute nafar mugimendu euskaltzaleek, Arturo Campion eta bere kideek bereziki. Arreta alderdi berriago batzuetan jartzen saiatu naiz. Nafar euskaltzaleen ekarpenen artean hauek nabarmenduko nituzke: -euskal tradizioa eta nazioarte mailako herri hizkuntzen aldeko mugimendu eta ideologiak uztartuz —1876an Herder eta Tocqueville jadanik irakurrita zituen Campionek— euskararen aldeko ideologia modernoa eratzea; -euskaltzaletasuna eta abertzaletasuna lotzen zituen eta Nafarroatik pentsatuta zegoen sistema ideologiko berria adieraztea; -mugimendu euskaltzaleen egitasmoa eta bideak finkatzea; -euskalaritzari alor guztietan eman zioten bultzada eta erabili zituzten irizpideak. Hurrengo belaunaldiek programa edo egitasmoa egina aurkitu zuten eta, gehienbat, bide horretatik segituko zuten. Historiografian, ordea, sarritan Campion ondorengoen aurrekari hutsa izan balitz bezala aztertzen zaigu. Arturo Campionen, Sabino Aranaren eta karlisten arteko erkaketa eginez, aldeak nabarmenak dira. Sabino Aranaren kasuan, ideologia orokorra alde batera utzita, Campionekin eztabaidatu zituen gai linguistiko gehienetan —arraza/hizkuntza, euskararen arazoak…—, egungo ikuspegitik askoz gaurkotasun handiagoa du Campionek Aranak baino. Hizkuntz irizpideei dagokienez, euskararen batasunaren alde agertu ziren nafarrak eta garbizaletasunaren auzian, aranazaleen aurrean klasikoen tradizioa eta euskara herritarra uztartzea bultzatu zuten, Iparraldeko Eskualduna aldizkariaren eredua gogoan edukita. Mugei dagokienez, begi-bistakoak dira nafar euskaltzaletasunak denboran zehar izan dituen mugak. Zergatien bila, arrazoi objektiboak eta subjektiboak daude. Objektiboen artean nagusia hau da, nire ustez: nafar gehienak erdaldunak ziren, erdal mundukoak, eta gogoa euren hizkuntzan —gaztelanian— eta, politikoki, Nafarroako eta Espainia mailako politikagintzan zuten gehienbat. Nekez bereganatuko zuen orduko nafar gehienen borondatea euskara, Espainiarekiko bereizketa —baina independentziara iritsi gabe— eta Euskal Herriaren batasuna aldarrika- 535
Ondorioak tzen zituen korronte batek, gune erdaldun euskaltzale batzuk sortu baziren ere. Muga objektiboekin batera, ordea, planteamendu-arazoak ere aurki daitezke. Hiru bereziki. Aurrena, ez zioten hizkuntzari bere berezitasuna aitortu eta bai foruzaleek bai nazionalistek asmo politikoen mende jarri zuten euskara, 1930eko hamarkadan Larrekok eta Angel Irigarayk sumatu zutenez. Bigarrena, ez zieten euskaldun osoei —gaitasuna, jarrera eta erabilera goren mailan zituzten lagunei— lehentasuna eman mugimenduan, buruzagitza guneetan erdaldunak eta euskaldunak eta euskararekiko oso sentikortasun desberdinetako kideak nahasiz. Hirugarren arazoa Nafarroaren historikotasunaren argudioaren erabilpenean zegoen nire ustez. Alegia, Nafarroaren independentzia historikoa aldarrikatzeak indar handia zuen Madrilen aurrean abertzaletasunaren aldetik, baina, aldi berean, argudio hau euskararen aurka bihurtzen zen, nafar guztiek baitzekiten funtsean Nafarroako erresuma eta erdararen nagusitasuna sinonimoak zirela. Aurkitutako argibide berriak Maiz aurkikuntza berriak egin ote dituen galdetzen zaio ikertzaileari. Lanaren oinarri teoriko eta metodologikoetan nahiz gai bakoitzaren tratamenduan berrikuntza nabarmenak egiten saiatu naiz, eta horixe zen garrantzitsuena nire ustez. Baina, aldi berean, euskararen historiarako axola handiko argibide berriak ere, oker ez banago, aurkitu edota garatu ditut. Hona hemen horietariko batzuk: -euskaldunen euskararekiko atxikimendu historikoaren lekukotasun eta frogak; -irakurtzen eta idazten jakitea —erdaraz, azpiulertzen da— Nafarroan ere eskatu zitzaien herriko alkategai eta gainerako administrazio postuetarako hautagai guztiei: 1628ko Gorteak; -euskararen eta erdararen demografia historikoak: 1863. eta 1935. urteetako kopuruak; -Bonaparte printzearen hamaika lankide nafar berriren izenak; gehi bederatzi lagun gehiagorenak, egiazko lankidetzat jotzeko zalantzagarriak direnak; -irakaskuntzaren arloan: maisu-maistra espainol erdalduntzaileen etortze/ekartze jendetsuaren gezurtapena; -mugimendu euskaltzaleen ekimenen zerrenda zabala, osatu samarra. Hurrengo ikerketei begira (1) Euskararen heriotzaren ikerkuntza-programa oso interesgarria izan zen bere momentuan, baina egun nahiko agorturik dagoela uste 536
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Soziolinguistika So
Page 3:
NAFARROAKO EUSKARAREN HISTORIA SOZI
Page 6 and 7:
Aurkibidea 2.3.1.4 Laburpena eta on
Page 8 and 9:
Aurkibidea 7.3.2 Nafarroako erdaldu
Page 10 and 11:
ESKER ONAK Lana egiten lagundu dida
Page 12 and 13:
1. SARRERA Sarrerak bi zati ditu. L
Page 14 and 15:
Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
1. irudiak egoera orekatua islatzen
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
2. OINARRI TEORIKOAK: EUSKARAREN HI
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
3. EUSKARAREN BILAKAERA IRAUPEN LUZ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 210 and 211:
Altsasu Lizarra Nafarroako Euskarar
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
4. EUSKARAREN GEOGRAFIA ETA DEMOGRA
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 252 and 253:
Page 254 and 255:
Page 256 and 257:
Page 258 and 259:
Page 260 and 261:
Page 262 and 263:
Bonaparte Printzearen eta Bere Lagu
Page 264 and 265:
Page 266 and 267:
Page 268 and 269:
Page 270 and 271:
Page 272 and 273:
Page 274 and 275:
284 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 276 and 277:
Page 278 and 279:
Page 280 and 281:
Weinreichek Mazedoniako lekukotasun
Page 282 and 283:
Page 284 and 285:
Page 286 and 287:
Page 288 and 289:
Page 290 and 291:
Page 292 and 293:
302 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 294 and 295:
Page 296 and 297:
Page 298 and 299:
Page 300 and 301:
6. EUSKAL HIZKUNTZ KOMUNITATEAREN S
Page 302 and 303:
Page 304 and 305:
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Page 346 and 347:
Page 348 and 349:
Page 350 and 351:
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
7. ERDAL HIZKUNTZ KOMUNITATEA ETA E
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
en hautematea oinarrizko kategoria
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438 and 439:
Page 440 and 441:
Page 442 and 443:
Page 444 and 445:
Page 446 and 447:
Page 448 and 449:
Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 450 and 451:
Page 452 and 453:
Cuando una tarde del último verano
Page 454 and 455:
Page 456 and 457:
468 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 458 and 459:
frantsesa bere kasuan, zetorren —
Page 460 and 461:
Page 462 and 463:
Page 464 and 465:
En la frontera misma de la naturale
Page 466 and 467:
Page 468 and 469:
Page 470 and 471:
Page 472 and 473: Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 488 and 489: 500 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 500 and 501: 512 Lizarra Euskararen Aldeko Lan e
Page 502 and 503: ta hamar bazkide inguru zituen Nafa
Page 510 and 511: 9. ONDORIOAK Laburpen edo sintesi h
Page 512 and 513: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 526 and 527: ERANSKINAK 1. taula. 1863ko eremu e
Page 540 and 541: (3) Irurtzun (Irurtzun, Etxeberri e
Page 542 and 543: BIBLIOGRAFIA ABAD, M. (1994). El ca
Page 564: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
show all

Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?