Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
2.2.2 Frantsesaren historiografia
Frantsesaren historiografiaren azterketarako Ferdinand Brunoten
Histoire de la langue française des origines à nos jours (Brunot 1967) eta
Marcel Cohenen Histoire d’une langue: le français (des lointaines origines
à nos jours (Cohen 1973) lanetan oinarritu naiz 41 .
2.2.2.1 Ferdinand Brunot
Ferdinand Brunoten Histoire de la langue française lan erraldoi eta
klasikoak eskaintzen digun informazio aberatsa oso baliagarria izan zait
beste zenbait gai aztertzerakoan —Frantziako hizkuntz eredua (3.4
atala) eta hizkuntzak nekazari gizartean (3.2 atala), kasu— eta frantsesaren
bilakaeraz ezezik euskararenaz ere mintzatu zaigu lana osatzen duten
liburukietan zehar. Alde horiek, beraz, geroago ukituko ditut eta oraingoan
soilik erabili dituen hizkera eta ikuspegiei lotuko natzaie.
Brunoten historia frantsesaren eta frantsesez mintzatzen direnen
ikuspegitik garatua dago, gaztelaniaren historiak bezala, eta ikuspegi
horretan denak, hizkuntza, egilea nahiz irakurleak, sartzen ditu.
Frantsesa “gure” hizkuntza da, “notre langue” (Brunot 1967, VIII: VIII.
or.), “la langue de la France” (ibid., VII: 1) eta Frantziako gainerako hizkuntzak,
berriz, “la foule des patois et des langues hétérogènes” (ibid.,
VII: 1) besterik ez ziren. “Patois” batean mintzatzen ziren lagunak
“patoisants” (ibid., VIII: 1.072) ziren, eta frantsesez edo dialektoren
batean mintzatzen ez ziren lurraldeak “provinces particularistes ou de
langue hétérogène” (ibid., VII: 233). Bereizketa aseptikoagoa ere egin
zuen: “Les pays à dialecte” eta “les pays à idiome” (ibid., IX: 164 eta
165). Frantsesez mintzatzen ez ziren Europako gainontzeko herriak,
begirune handiagoaz, “pays de langue étrangère” (ibid., VIII: 1.198)
ziren.
Frantsesaren historia, bada, bere konkisten historia da. XVIII. mendean
“il conquérait l’Europe, presque d’un élan” (ibid., VII: 1), eta batzuek
“l’universalité de la langue française” (ibid., VIII: X) deitu zutena
“langues concurrentes”-ekiko (ibid., VIII: 966) lehian, alemana eta ingelesarekikoan
bereziki, gauzatu zen, nahiz eta Iraultzaren erasokortasunagatik
“des fautes de divers ordres contribuèrent à précipiter le déclin de
notre influence” (ibid., XI: 48). Frantzia osoaren konkista, geldoa XVIII.
mendean eta azkarra XIX.ean, borroka bikoitz baten emaitza izan zen:
“lutte contre le latin” eta “prévaloir sur les patois” (ibid., VII: 3).
41. Mota bereko ikuspegiaren oihartzunak harrigarriro William F. Mackeyrengan
berarengan ere aurki daitezke (1994b). Guztiz bestelakoa da, ordea, frantsesaren bilakabideaz
Louis Jean Calvet-ek (1981b) eman duen azalpen kritikoa, baina lan hau
eredu orokorra baieztatzen duen salbuespentzat har daiteke hain zuzen ere.
88