Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
Ø: hizkuntza ez dakitenak.
Hizkuntzaren mailan, hizkuntza bat une historiko jakin batean halako
egoera hauetako batean egon daiteke (ibid.: 185):
AB: naturalki eta kulturalki transmititzen denean;
A: soilik transmisio naturala duenean;
B: soilik transmisio kulturala duenean (latina, greziera klasikoa…);
Ø: mintzatzen ez dena.
Hizkuntza baten egoera orekatu eta osatua, jakina, AB da:
(…) las condiciones de existencia de una lengua manifiestan una situación
equilibrada cuando recibe de sus hablantes una motivación espontánea
junto a una motivación racional, una percepción natural junto a una percepción
cultural o reflexiva. Y unas funciones informales o naturales junto
a unas funciones formales o culturales.
(ibid.: 70)
Gainerako egoerak —A hutsa nahiz B hutsa—, ostera, desorekatuak
eta osatugabeak dira eta hizkuntzaren garapen beharrez hitz egiten
dugunean soil-soilik AB egoeraz ari gara (ibid.: 191).
Esparru edo funtzioen teoria
Gizabanakoen hizkuntz portaera aldakorra baldin bada eta egoera
sozial batetik bestera erregistroa, hizkuntza zein bien funtzioa aldatzen
baldin badira, erronka talde sozialen hizkuntz portaera gobernatzen
duten arau edo legeak azaltzea izango da. Azalpen hori ematera zuzendu
zuen Txepetxek esparruen teoria (Sanchez Carrion 1981: 20 eta 22).
Esparruaren definizioa hauxe da: “Una unidad básica del campo lingüístico
que condiciona, modula o modifica el comportamieto lingüístico
y social de los individuos «ubicados» en ella en un momento dado”
(ibid.: 75), Fishmanen erabilpen-esparruen kontzeptuaren oihartzuna
agertuz, nonbait. Espazio edo esparru hauek ez dira fisikoak, buruzkoak
baizik. Buru-kategoriak dira (ibid.: 22) eta oso lotuta daude hizkuntzak
betetzen dituen eginkizunen banaketarekin. Esate baterako, esparru
publiko eta pribatuak, ireki eta itxiak, barneko eta kanpokoak, eta abar,
aipatu ditu Sanchez Carrionek (ibid.: 71). Batzuetan bat datoz esparru
fisikoa eta mentala. Adibidez, herriko tabernaren esparruan hizkuntzaren
lagunarteko erabilpen informala egingo da, baina batzarrea tabernan
biltzen bada, orduan ez du tabernaren esparru fisikoak aginduko, batzarrearen
buru-kategoriak baizik, eta hizkuntzaren erabilpen formalagoa
egingo dute (ibid.: 71).
Oro har, une edo toki jakin batean hiru esparru mota daudela esan
daiteke: soilik bertako hizkuntzaz betetzen diren esparruak, soilik kanpoko
hizkuntzaz betetzen direnak eta bi hizkuntzez —bertakoaz eta
136