Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Erdal Hizkuntz Komunitatea eta Euskara
el pueblo vasco, cuando se eleva a la universalidad, lo hace en español o
en francés” (ibid.: 272).
Euskal Herriarentzako alternatiba Espainiar arrazaren baitan irudikatzen
zuen:
(…) saludemos a las castas y regiones todas que componen la común patria
histórica, España, y a los pueblos todos que en ambos mundos, en robusto
romance castellano, sus pensamientos encarnan; hagamos votos porque
este nuestro pueblo vasco, vertido en la gran raza histórica de lengua española,
raza en vías de formación, sea mañana en ella fermento (…).
(ibid.: 248)
Beraz, zeharo ezagunak suertatzen zaizkigun XIX. mendeko ohiko
arrazoibideak gehi espainiar nazionalismoa, horixe zen Unamunoren
euskarari buruzko diskurtsoa. Berritasuna Unamuno batek ozenki aldarrikatu
izanak eman zion. Eta indarra, aldiz, bi faktorek eman zioten:
Unamunok berak —garaiko kulturan zuen ohorezko tokiagatik eta, gainera,
bilbotarra izanik— alde batetik, eta, bestetik, hainbat lagunek isilean
pentsatzen zutenarekin bat egin izanak, orduko zentzu komuna
jantzi zientifikoaz jendaurrean adierazten ausartu izanak, alegia.
Gogoan izatekoak dira, bestalde, Ramiro Maeztu arabar monarkiko
eskuindarrak Unamunori eskaini zizkion txalo beroak:
Largo tiempo durarán en Vizcaya los comentarios al discurso de
Unamuno, y en España, las discusiones que provoquen los primeros Juegos
Florales de Bilbao. El discurso, como la grave encina castellana, inmoble al
viento, de que hablaba el autor, resistirá a cuantos embates le dirijan prejuicios
fustigados y envidias mal ocultas. (…). Largo tiempo se hablará en
España del vizcaíno que ha dado la nota española más valiente en estos tristes
tiempos de fraccionamientos y desgracias.
(Ramiro Maeztu 1901. Jasoa in ibid.: 248-50)
Gogoan izatekoak diot, berriro ere ikusten dugulako intelektual tradizionalista
bat modernitatearen izenean egiten ziren planteamendu
erdaltzaleen alde agertzen.
7.3.3.3 Nafarroan sortutako iritziak
Behin XIX. mendeko giro orokorra eta Espainiako diskurtsoa ezagutu
eta gero, Nafarroan bertan sortutako iritzietara joko dugu, jakinik
Nafarroako erdal komunitateko kideen hizkuntz pentsamoldea ez zela
bertan adierazitako ideietara mugatzen, euren burua Espainia eta
Europako unibertso ideologikoan kokatu eta handik edaten zuten eta.
Euskarari buruz, hiru diskurtso mota agertzen zituen Nafarroako
erdal komunitateak: (1) “isiltasunaren diskurtsoa”, (2) euskararen goraipamena
eta (3) euskararen aurkakoa, oso-oso gutxitan eta zeharka baizik
azaltzen ez zena.
408