Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Muga nabariak ere badituzte ordezkapenaren ikuspegipeko lanek:
interesen esparrua aldez aurretik mugatuta dutenez, herri hizkuntzen
ohiko bizitza, beren orain arteko biziraupena eta honek plazaratzen dituen
galdera eta ikergai aberasgarri berriak ia oharkabean pasatzen zaizkie.
Interesa bakarrik hiltzear bide daudenean sortzen dute, ez bizirik daudenean.
Bestalde, beti menderatze prozesuak azpimarratuz errealitatea faltsutzen
duen prisma bat zabaldu eta finkatzeko arriskua ere badago: alde
batetik hizkuntza ofizial, nagusi, aktibo, guztiahaldun irabazleak genituzke,
eta, bestetik, hizkuntza txiki, ezdeus eta baztertuak, objektu pasibo
galtzaile direnak. Horrela, asmoa hizkuntza hauen zapalkuntza salatzea
izan arren —eta ez beti—, alderantzizko ondorio psikologikoa atera daiteke
maiz: arreta merezi duten bakarrak, onerako zein txarrerako, kritikatuak
nahiz goraipatuak izateko, hizkuntza ofizialak lirateke.
2.3.2.4.1 Louis Jean Calvet
Louis Jean Calveten Lingüística y colonialismo. Breve tratado de glotofagia
liburuak (1981b, jatorrizko edizioa frantsesez: 1974) eragin handia
izan du Euskal Herriko75 eta Kataluniako76 soziolinguistikan —eta baita
nazioarteko soziolinguistika kritikoan77 ere—, hain handia ezen liburuan
emandako hizkuntz ordezkapenaren eskema ia eredutzat hartua
izatera iritsi den gai horri buruz aritzerakoan.
Lanaren ardatza hirugarren kapituluan da: “El proceso colonial lingüísticamente
considerado” (ibid.: 53-80). Kolonizazioa dioenean, kanpokoenaz
ezezik, estatu barneko herrien kolonizazioaz ere ari da, eta zentzu
horretan bretoiera edo okzitaniera bezalako hizkuntzek Frantziako
zentralismoaren eskutik pairaturiko kalteek berezko lekua dute azterketan
(ibid.: 77). Kolonialismoa alde ekonomiko, politiko eta sozialak dituen
gertaera izanda ere, Calvetek bere hizkuntz ondorioak aztertzera mugatu
nahi du bere lana, hizkuntza menderatu eta nagusien arteko harremanen
sakoneko mekanismo orokorrak argitzeko asmoz (ibid.: 54).
Aurreko kapituluetan hedapena justifikatzen duten teoriak —hizkuntzaren
eta nazioaren teoriak (ibid.: 53)— erakutsiak ditu Calvetek,
eta teoria horien ondorioa Mendebaldea kolonizazioaren abenturarako
prest gelditu izana da: jargoietan mintzo diren lurralde basatietara bere
hizkuntzak eramateko, alegia (ibid.: 30).
75. Aipamenak ez luzatzearren, ikus, lan nagusien artean, Euskaltzaindia (1977)
eta Sanchez Carrion (1987).
76. Katalunian izan duen oihartzunerako, ikus han egindako soziolinguistikaren
emaitzak bildu nahi dituen Curs de sociolingüística (Molla eta Palanca 1989; Molla eta
Viana 1989-1991).
77. Ikus, esate baterako, Calveten aipamenak Singh (arg.) (1996) lanean.
143