Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Neurri hau ohikoa zen XIX. mendeko Frantziako herri hizkuntzen
aurkako jazarpen politikan (ibid.: 32) eta baita Erresuma Batuko galesaren
aurkakoan ere (ibid.: 32; Txillardegi 1977: 591).
Frantziako hizkuntzei dagokienez, 1893 eta 1896ko lekukotasun
argigarriak eman zituen L.J. Calvetek —“Ese símbolo nos era presentado
bajo la especie y apariencia de una arandela de hierro blanco, horadada
en medio con un agujero” (Le Braz 1896. Aipatua in Calvet 1981:
164)—, baina horiek errepikatu gabe, Korsikako testigantza jasoko dut:
Faut-il rappeler les procédés employés à l’égard des élèves qui spontanément
laissaient échapper un mot dans leur langue? Pensums, «piquet»,
exclusion, port infamant du «signal» ou «symbole» (objet en fer, caillou,
jeton, «bûchette»…) à refiler, grâce à la délation encouragée, au camarade
qui aurait à son tour commis la méme «faute» —le dernier détenteur de
l’objet, en fin de journée, était puni—, chàtiments corporels: “Il est formellement
interdit de parler corse, sous peine de recevoir des coups de
baguette” raconte Marie Baldini qui allait [1900] à l’école communale de
Lìsula.
(Marchetti 1989: 123)
Estatu Batuetako indioen aurkako zigorrak, heriotza eragiteraino iristen
zirenak, Dell Hymesek (1996: 176-7) aipatu ditu. Umatilla erreserban
(Oregon), adibidez, berriemaileari eta bere ikaskide bati xaboi puska
bana ahoan sartu ahoan eta estali egin zieten. Ikaskidea hilik geratu zen.
Azkeneko testigantza Zeelanda Berritik datorkigu, J.B. Speedy bertako
maisu jubilatuak 1994-01-22ko gutunean adierazi zidana. Speedy
jauna 1940ko hamarkadan Wai-iti Maori School-en egon zen maisu.
Eskola hartan, zuzendariaren semea izan ezik, ikasle guzti-guztiak maoriak
ziren, baina debekatuta zuten ama hizkuntzaz hitz egitea: “and yes
Xavier, they were not permitted to speak Maori at school. (Not even in
the playground). The punishment for breaking this rule was never spell
out to me so I ignored it”. Egoera bera aurkitu zuen 1950. urtean
Whirinaki Maori School-era aldatu zenean: “The same rules regarding
the speaking of Maori at school applied, although I didn’t ever punish a
child for speaking his own language”.
Speedy bera Kanada aldera aldatu zen 1961. urtean, eta han indioentzako
St. John’s Anglican Indian Residential School-en —Ipar
Albertako Wabasca-n— irakastea egokitu zitzaion, eta berriro ere maisumaistrek
haur indioei zigortu behar zietela aurkitu zuen: “Once again I
was expected to punish children for speaking their own language. (In
this case Swampy Cree)”.
Latina ingelesa edo Erresuma Batuko gainerako hizkuntzen aurka;
frantsesa bretoiera, okzitaniera, euskara eta korsikeraren aurka; gaztelania
euskara eta katalanaren aurka; ingelesa galesaren aurka; Zeelanda
Berriko zuriak maorieraren aurka; Kanadako zuriak Swampy Cree hiz-
447