Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

More documents

Recommendations

Info

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa -Herri hizkuntzak iraganarekin eta baserritar munduarekin lotzea, hizkuntza nagusiak industri gizartearekin eta modernitatearekin lotzen diren bitartean. Hortik dator modernitateak ezinbestean herri hizkuntzen desagerpena dakarrela egi objektiboa balitz bezala sinestea. -Herri hizkuntzetako hiztunek ez omen dute euren buruaren, euren hizkuntzaren kontzientzia izaten, itsasoko arrainek uraren kontzientzia ez duten era berean, erdeinu doinua darion konparaketa eginez. Hizkuntza horretan mintzatzen badira, beti horrela izan delako da, inertziagatik —inertzia, inerte…—, isolaturik biziz beste aukeren berri jakin ez dutelako, betiko hizkuntzan begetatu egiten direlako. -Oro har, herri hizkuntzen hiztunak objektu pasibo eta galtzaileak dira, ez dira beren historiaren subjektuak. Ikuspuntua euskal hizkuntz komunitatean finkatu izanak, berriz, metodologi erronka garbia suposatzeaz gain (1.2.5 atala), diskurtso inplizito hori kolokan jarri edota gezurtatzera garamatza, eta garrantzia handiko hiru ondorio ditu, besteak beste: -Euskararen bizitza, bere biziraupen historikoa, ikergai bihurtzea, orain arte egin ez dena. Bide honetatik, inertzia edo isolamenduaren gisako sasiazalpenak baztertu —“dejemos el cliché del «perpetuo aislamiento» (…). Para repetir lugares comunes no vale la pena de estudiar”, eskatu du Caro Barojak (1980: 8) 19 — eta euskal hizkuntz komunitatearen egitura, baloreak, portaera linguistikoen sistema eta ugalketa bezalako gaiak ikertzeari ekiten diogu (ikus 1.2.4-5 atalak). -“Euskararen heriotzaren” topos edo diskurtsoa gainditzea. Diskurtso honekin, errealitatea desitxuratzeaz gain —euskara bizirik dago—, euskarari eta euskaldunei protagonismoa kendu eta, goian esan bezala, objektu pasiboa direlako mezu izkutua ematen da aditzera zeharbidez. Nire asmoa, beraz, euskararen historia atzerritarren zapalkuntzaren, bertakoen utzikeria edo saldukeriaren, euskaltzaleen ahaleginen eta baldintza sozio-politiko “objektiboen” muturren artean kokatzen duen, maiz biktimismo kutsua duen eta azentua atzerakadan ipintzen duen programa gainditu eta molde berrietan abiatzea da. -Nafarroan bi hizkuntz komunitateren arteko ukipena gertatu dela ulertzea: euskalduna eta erdalduna. Bi komunitateek guztiz portaera ren 19. zenbakiko “Hizkuntz heriotza” izeneko dossierra dugu, Elordui (1996) eta Junyent (1996) artikuluez osatua. Halaber, Dressler (1996). 19. Hauxe da Caro Barojaren pasarte osoa: Dejemos el cliché del «perpetuo aislamiento», que explica fácil pero engañosamente la conservación de una lengua, que, sin duda, es lo más peculiar del vasco. Porque en la Europa occidental tal aislamiento es y ha sido físicamente imposible y el país vasco está en una de las más complicadas encrucijadas del continente. Para repetir lugares comunes no vale la pena de estudiar. (etzana nirea da) (Caro Baroja 1980: 8) 33
Sarrera desberdinak izan dituzte elkarrekiko —zeharo desberdinak izan dira euskaldunen erdaldunekiko jokamoldeak eta erdaldunen euskaldunekikoak— eta ikerketaren zeregina, biak ezagutu eta bereizi ondoren, bakoitzaren sustraiak bilatu eta ulertzea da, bi kulturen arteko konparaketa eginez. Bi hitzetan esanda, ikergai berri bat proposatzen da: euskararen bizitzaren sustrai historikoak, eta horrekin batera, orain arte kasik jorratu ez diren iker-bideak ere iradokitzen dira: euskal hizkuntz komunitatea, bere portaera-arauak, bere egitura, bere baloreak eta bere mundu sinbolikoa. Bestalde, esan beharrik ez dago, euskararen jarraipena aztertzeak atzerakadaren arrazoiak ere ulertzera eramaten gaitu. 1.2.2 Epea: 1863-1936 Abiapuntutzat ongi deskribaturiko aldi bat hartu dut: Bonaparte printzearen garaia. 1863. urtea Bonaparteren Carte des sept provinces basques mapak daraman argitaratze urtea 20 da eta, funtsean, data honen bidez Bonapartek 1856-1869 bitartean Euskal Herrira egin zituen bost bidaien ondorioz euskarari buruz eskaini zizkigun albiste eta azalpenak adierazi nahi izan ditut. Amaiera urtea 1936koa da. Espainiako Gerra Zibilak euskal kulturaren bilakaeran eta, noski, Nafarroako euskararen historian, eragin zuen etena ez da azaldu beharrik. Berarekin aro oso bat bukatu zen eta, hitzetan gehiago luzatu gabe, guztiz justifikaturik dago ikerketa urte horretan mugatzea. Azpiperiodifikazioa eginez gero, bi aldi bereiziko nituzke: 1863- 1876 eta 1876-1936. 1876ra arte XIX. mende hasieratik zetozen gizarte-joerak —gizarte tradizionalaren pitzadura, modernotasunaren garapena, Espainiako Estatuaren sendotzea, euskararen atzerakada azkarra Nafarroako Erdialdean eta biziraupena Mendialdean, kontzientzia euskaltzalerik eza…— dira nagusi. 1876tik aurrera, aldiz, joera horiei beste bat erantsi behar zaie: bigarren Gerra Karlistaren ondorioak ikusita, euskararen egoera larriak akuilatuta eta Europako hainbat herri hizkuntzaren aldarrikapenak gogoan edukita, euskara eta euskal nazioa piztu nahian, eta Nafarroako “Asociación Euskara” aitzindari izanik, Hego Euskal Herriko lau probintzietan hazi zen mugimendu euskaltzalea. 20. Mapak 1863 badio ere, bere benetako argitalpen data asko eztabaidatu dute ikertzaileek aipaturikoa zalantzan jarriz. Julien Vinsonek 1869an argitaratu zela esan zuen (1983, I: 321). Georges Lacombek, berriz, 1871ren amaiera edo 1872aren hasiera aipatu zituen (1924: planche 7) eta Pedro Yrizarrek (1981: 105, 26. oin-oharra) nahiz Koldo Zuazok (1988: 92, 23. oin-oharra), adibidez, ontzat jo dute Lacomberen proposamena. 34
Page 1 and 2: Jakintza-arloa: Soziolinguistika So
Page 3: NAFARROAKO EUSKARAREN HISTORIA SOZI
Page 6 and 7: Aurkibidea 2.3.1.4 Laburpena eta on
Page 8 and 9: Aurkibidea 7.3.2 Nafarroako erdaldu
Page 10 and 11: ESKER ONAK Lana egiten lagundu dida
Page 12 and 13: 1. SARRERA Sarrerak bi zati ditu. L
Page 14 and 15: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 28 and 29: 1. irudiak egoera orekatua islatzen
Page 38 and 39: 2. OINARRI TEORIKOAK: EUSKARAREN HI
Page 74 and 75:
Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
3. EUSKARAREN BILAKAERA IRAUPEN LUZ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205:
Page 206 and 207:
Page 208 and 209:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 210 and 211:
Altsasu Lizarra Nafarroako Euskarar
Page 212 and 213:
Page 214 and 215:
Page 216 and 217:
Page 218 and 219:
Page 220 and 221:
Page 222 and 223:
Page 224 and 225:
Page 226 and 227:
Page 228 and 229:
Page 230 and 231:
Page 232 and 233:
Page 234 and 235:
Page 236 and 237:
Page 238 and 239:
Page 240 and 241:
Page 242 and 243:
Page 244 and 245:
4. EUSKARAREN GEOGRAFIA ETA DEMOGRA
Page 246 and 247:
Page 248 and 249:
Page 250 and 251:
Page 252 and 253:
Page 254 and 255:
Page 256 and 257:
Page 258 and 259:
Page 260 and 261:
Page 262 and 263:
Bonaparte Printzearen eta Bere Lagu
Page 264 and 265:
Page 266 and 267:
Page 268 and 269:
Page 270 and 271:
Page 272 and 273:
Page 274 and 275:
284 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 276 and 277:
Page 278 and 279:
Page 280 and 281:
Weinreichek Mazedoniako lekukotasun
Page 282 and 283:
Page 284 and 285:
Page 286 and 287:
Page 288 and 289:
Page 290 and 291:
Page 292 and 293:
302 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 294 and 295:
Page 296 and 297:
Page 298 and 299:
Page 300 and 301:
6. EUSKAL HIZKUNTZ KOMUNITATEAREN S
Page 302 and 303:
Page 304 and 305:
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Page 346 and 347:
Page 348 and 349:
Page 350 and 351:
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
7. ERDAL HIZKUNTZ KOMUNITATEA ETA E
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
en hautematea oinarrizko kategoria
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438 and 439:
Page 440 and 441:
Page 442 and 443:
Page 444 and 445:
Page 446 and 447:
Page 448 and 449:
Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 450 and 451:
Page 452 and 453:
Cuando una tarde del último verano
Page 454 and 455:
Page 456 and 457:
468 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 458 and 459:
frantsesa bere kasuan, zetorren —
Page 460 and 461:
Page 462 and 463:
Page 464 and 465:
En la frontera misma de la naturale
Page 466 and 467:
Page 468 and 469:
Page 470 and 471:
Page 472 and 473:
Page 474 and 475:
Page 476 and 477:
Page 478 and 479:
Page 480 and 481:
Page 482 and 483:
Page 484 and 485:
Page 486 and 487:
Page 488 and 489:
Page 490 and 491:
Page 492 and 493:
Page 494 and 495:
Page 496 and 497:
Page 498 and 499:
Page 500 and 501:
512 Lizarra Euskararen Aldeko Lan e
Page 502 and 503:
ta hamar bazkide inguru zituen Nafa
Page 504 and 505:
Page 506 and 507:
Page 508 and 509:
Page 510 and 511:
9. ONDORIOAK Laburpen edo sintesi h
Page 512 and 513:
Page 514 and 515:
Page 516 and 517:
Page 518 and 519:
Page 520 and 521:
Page 522 and 523:
Page 524 and 525:
Page 526 and 527:
ERANSKINAK 1. taula. 1863ko eremu e
Page 528 and 529:
Page 530 and 531:
Page 532 and 533:
Page 534 and 535:
Page 536 and 537:
Page 538 and 539:
Page 540 and 541:
(3) Irurtzun (Irurtzun, Etxeberri e
Page 542 and 543:
BIBLIOGRAFIA ABAD, M. (1994). El ca
Page 544 and 545:
Page 546 and 547:
Page 548 and 549:
Page 550 and 551:
Page 552 and 553:
Page 554 and 555:
Page 556 and 557:
Page 558 and 559:
Page 560 and 561:
Page 562 and 563:
Page 564:
show all

Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?