Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
aren sorrera- eta eraikuntza-eredua (3.3 atala) dugu, zeinaren arabera
kanpotik etorritako konkistatzaileek —jainkotiarrak, zibilizatuak: lehen
eta bigarren funtzioetakoak— bertako biztanleak —basatiak, suge edota
herensugeekin berdinduak 204 , deabruaren kideak: hirugarren funtziokoak—
menderatu eta egiazko gizartea eratzeari ekiten baitiote.
(b) Horri lotuta, hedakortasuna dugu, hau da, norberaren gizarteereduak
besteei hedatu eta ezartzeko nahia. “Hoy por hoy, pues, cada
nación tiene que pensar en sí misma ante todo; hoy cada nación debe
pensar en fortificarse contra las demás; hoy cada nación debe de pensar
en superar a las otras, sin rendir tributo a ningœn otro género de consideraciones”
aldarrikatu zuen Canovas del Castillok (1944: 46) eta berdin
errepikatu zuen Unamunok 1901. urtean (1968: 244): “Si no queréis
ser invadidos, invadid; si no queréis que se os absorba, absorbed”.
Funtsean, hori bera izan da estatu gisa antolatutako gizarteen jokamoldea:
“La trayectoria de las sociedades de nivel estatal se ha caracterizado
por una continua expansión a costa de las tierras y libertades de los pueblos
preestatales. (…) la difusión del Estado ha dado por resultado ya la
aniquilación, ya la distorsión total del estilo de vida de miles de pueblos”,
Marvin Harris-ek (1993: 360) esan duenez.
Hedakortasuna, orobat, kulturen arteko diferentziari haietako baten
pentsamoldean nagusitasun sentimendua eta hierarkizazioaren baieztapena
batzen direnean gauzatzen da, Levi Straussek (1993: 114) erakutsi
bezala.
Nafarroako erdal komunitatea estatuan antolatutako talde horietakoa
zen, noski, 3.5 talean ikusi bezala: Nafarroako erresuma, geroagoko
erregeordetza eta, azkenik, Espainiako Estatuari loturiko Foru
Diputazioa.
(c) Estatu modernoaren hizkuntz politika, Frantziako Iraultzak hobekien
adierazi zuena (ikus 3.4 atala). Horren arabera, Estatu espainola
(Nafarroa barne), aurrerapena eta gaztelania lotuta agertzen ziren.
(d) Industri gizartearen nagusitasun sentimendua. XIX. eta XX. mendeetako
mentalitate sozialaren ezaugarri nagusietako bat gizarte tradizionalarekiko
nagusitasun sentimendu itzela da (Rocher 1990: 295).
Argiaren, zientziaren eta egiaren monopolioa dutela uste dute eta, aldi
berean, mesprezuz eta atzeratutzat joaz begiratzen diete baserritar jendeei.
(e) Gizarte modernoko pertsonen autonomia gero eta handiagoa dugu
azkeneko ezaugarria, molde nagusietatik desbideratzeko ahalmena, ale-
204. Mircea Eliadek (1982: 45, oin-oharra) dioenez: “serpientes y dragones son en
casi todas partes identificados con los «señores del lugar», con los «autóctonos», contra
quienes habían de luchar los recién llegados, los «conquistadores», los que deben «formar»
(es decir, «crear») los territorios ocupados”.
367