Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Bide batez, herri hizkuntzen belaunaldiz belaunaldiko iraupenaz
kezkarik ezaren beste erakusle bat Toni Molla eta Amadeu Viana katalanen
azalpena dugu (ikus, halaber, 3.2 atala). Hizkuntz komunitateak bi
motatakoak omen dira: tradizionalak eta modernoak, eta bi mutur kontrajarri
balira bezala aurkezten dituzte. Badirudi orain arteko iraupenaren
gunea izan den komunitate tradizionala, modernoaren aldean, ezaugarri
ezkor eta atzerakoi guztien paradigma dela: “localistes (…) rurals,
aïllades, petites, autosuficients, etc.” (Molla eta Viana 1989: 34).
Halaber, Hans Kohn, Ralph Linton eta Rafael Ninyolesen hitzetan
babesa bilatuz, komunitate tradizionalek hizkuntza jakin batean mintzatzearen
kontzientziarik ez zutela (ibid.: 27) eta beren hizkuntzarekiko
atxikimendua inkontzientea, begetala, tribala eta ohiturazkoa (“rutinària”)
zela diote Molla eta Vianak (ibid.: 27-8). Horrelako “etiketazioaren”
ondoren, nori bururatuko ote litzaioke, ikuspegia aldatu ezean, hizkuntzaren
transmisioaren molde naturalaren azterketan murgiltzea?
Ikerkuntzaren arazoak
Ikerkuntzaren erronka nagusia ohiko bide ibilietatik atera eta alor
berriak jorratzea da Aracilen ustez:
Un nuevo discurso descartará pseudo-problemas consabidos y descubrirá
cripto-problemas no-reconocidos. La investigación debe contribuir a aclarar
y declarar una nueva problemática, muy distinta del repertorio de lugares
comunes (…)
(Aracil 1986: 454-5)
Are gehiago, denboraren poderioz eztabaidatua ere izaten ez den
zentzu komun bat eratu da eta ikerketa gehienak naturalak diruditen
muga kontzeptual horietara makurtzen dira. Aracilek dioenez, metodoaren
muina eztabaidatua ez dena auzitan jartzean datza hain zuzen ere:
“El método consiste en enfocar lo que no es discutido” (ibid.: 444).
Soziolinguistikak ahalmena du ohiko diskurtsotik —zentzu komunak
moldatutako diskurtsotik— irten eta argi berria ekartzeko, bai iraganaren
bai egungo egoeraren azterketan:
Creo (…) que la investigación sociolingüística puede modestamente aventurarse
fuera del marco de un multidiscurso notoriamente inconexo y confuso.
Además de reconstruir y entender un pasado real pertinente (al
menos un hilo importante de la Historia Contemporánea), puede iluminar
el marasmo actual de esta crisis sin crítica y ayudar a explicitar los dilemas
que las diversas rutinas y propagandas conspiran para eludir.
(ibid.: 448)
Ikerkuntzak, arnas berriak erdietsiko baditu, ikuspegi integratzailea
izango du eta lan enpirikoa egiteaz gain, teorikoki ondo hornituta egon
behar du:
153