Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
zioz hobeki ulertzearren, Frantziako herri hizkuntzen bilakabidea aurkeztuz
erakutsi nahi nuen ideia.
3.3 Erdal eta euskal kulturen arteko ukipena: indoeuroparren ideologiaren
hastapenak
Euskaldunen eta erdaldunen arteko ukipenaren oinarrian bi kultura
egon direla, euskal kultura eta erdal kultura, eta euskal kulturaren jatorrizko
bakantasunaren aldean erdal kultura, linguistikoki ezezik kulturalki
ere, indoeuroparren munduan kokatzen dela onartuta, ukipenaren
sakoneko joerak ulertzeko bide emankorra kultura bakoitzak sustraian
dituen ikuspegi edo ideologiak eta jarduera ereduak ezagutu eta alderatzea
da, horretarako oinarri zientifikoak izanez gero. Eta oinarri zientifikoak,
egon, badaude, ideologia indoeuroparrerako bederen, arestian
esan eta hurrengo paragrafoetan erakutsiko den bezala.
Euskal kulturaren jatorrizko hastapen ideologikoak, ordea, orain
dela bi mila urtetik hona, bederen, aldameneko kulturekiko ukipen
sakonean egon denez, ez dira hain gardenak, beren ezagutza eta interpretaziorako
bideak irekita egon arren. Euskal kultura eta mitologiaren
jatorrizko ondarea eta bere esanahia Barandiaranek erakutsi zituen. Caro
Barojak ere bai, beste modu batez. Hauek bildu materialeen gaineko
interpretazioa Andres Ortiz Oses (Ortiz Oses eta Meyr 1981; Ortiz Oses
1993 eta 1996) —antzinako euskal kulturaren egitura psiko-soziala—
eta Juan Ignazio Hartsuaga (1987) —euskal mitologiari darion ideologia
konparatua—, besteak beste, saiatu dira ematen, betiere euskal eta
indoeuropar mentalitateak alderatuz: “hemos defendido y defendemos
que, frente a las mentalidades indoeuropeas y greco-cristiana, la concepción
vasca del mundo es pre-indoeuropea” (Ortiz Oses 1993: 149). Era
berean, maila estetiko eta mitikoan, Oteizaren gogoeta pizgarriak ditugu
(1984, 1994 eta 1995, adibidez). Denek azterketa iradokitzaileak
egin dituzte, eta, alde horretatik, bidezkoa dirudi beraiez baliatzea euskal
kulturaren hastapen ideologikoak jorratzeko. Baina, aldi berean,
ikerbide zail eta labaina da —eta nire lanaren haritik urrun samarra—;
horregatik, jorratu gabe utzi eta azalpena irakaspen argigarriz beterik
dagoen indoeuroparren ideologiaren azterketara mugatu dut.
Erdal kulturak gizarteaz eratu dituen ideologien eta, ondorioz, jendeei
proposatzen zaizkien jardueren sakoneko azalpena, Georges Dumezil
historialari, hizkuntzalari eta mitologo frantziarrak zibilizazio indoeuroparrari96
buruz egindako ikerketetan —“una de las empresa históricas más
96. Bere lana “zibilizazio indoeuroparraren” azterketa zela azpimarratu zuen
Dumezilek eta ez, hasieran deitzen zion bezala, “mitologia konparatua” edo “herri
indoeuroparren erlijioen ikerketa konparatiboa” (Dumezil 1977: 14-5).
187