Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

hizkuntza bakoitzean duen trebetasuna, hizkuntzak ikasi dituen hurrenkera
53 , emoziozko atxikimendua, prestigioa 54 eta hizkuntz jarrerak bezalako
irizpideez osaturik dago, Weinreichek nagusigo-konfigurazioa (“La
configuración del predominio”) deitu zuena (ibid.: 169-70) eratuz.
Normalean hizkuntza dominantea eta ama hizkuntza 55 bera izan ohi dira
(ibid.: 161, 12. oin-oharra), baina arazoa goiko faktore horietakoren bat
dela-medio hiztunarengan ama hizkuntza ez den beste bat nagusitu eta
binomioa puskatzen denean sortzen da.
Ukipenaren giro soziokulturala: gizarte mailako azterketa
Abiapuntua norbanakoa bazen, taldera igarotzean sozialki baldintzaturiko
hizkuntz ohiturak nabarmentzen dira eta hauxe da, hain zuzen
ere, atal honen gaia: neurri handiko taldeen hizkuntz erabilera bideratzen
duten arauak argitzea (ibid.: 177), edo, beste hitzetan esanda, hizkuntza
baten nagusitasuna ezartzen laguntzen duten faktore soziokulturalak
(ibid.: 161, 12. oin-oharra).
Pertsonen hizkuntza dominantearen kontzeptua gizartera ere heda
daiteke:
106
Oinarri Teorikoak
Es evidente que los factores que hacen que una lengua se convierta en
dominante para un individuo bilingüe (…), son factores que el individuo
encuentra en el medio donde vive; por lo tanto, el status relativo de las lenguas
posiblemente será el mismo para la mayoría de los individuos bilingües
que viven en un ambiente no diferenciado.
(ibid.: 177-8)
desberdin gerta daitezke: barne mailako dominantea, kanpo mailako dominantea,
barne mailako errezesiboa eta kanpo mailako errezesiboa.
Konbinazio guztiak dira posible. Adibidez, hizkuntza bat kanpo mailako dominante,
baina hiztunen barne mailako errezesiboa baldin bada, orduan nekez burutuko
da ordezkapena, eta hauxe da, hain zuzen ere, euskarak iraun duen eskualdeetan gertatu
dena.
53. “La diferencia de haber aprendido una lengua primero es tan grande que la lengua
que se aprende primero, la «lengua materna», es considerada como lengua dominante
por definición” (ibid.: 163).
54. Prestigioaren kontzeptuaz, adiera zabalean eta adiera tekniko hertsian, ikus
Weinreich (1974: 168, 34. oin-oharra eta 208, 50. oin-oharra).
55. “Ama hizkuntza” kontzeptua ez da oso zorrotza —ez baita beti amaren hizkuntza
haurrak lehen ikasten duena— eta Weinreich arazo honen jakitun dago (ibid.:
161, 12. oin-oharra), baina behin oharra egin eta gero, “lehen ikasitako hizkuntzaren”
esanahi teknikoan erabiliko duela dio (ibid.: 189, 5. oin-oharra). Berdin egin zuen
Unescok ere: “The Unesco Committee defined moter tongue as «the language which a
person acquires in early years and which normally becomes his natural instrument of
thought and communication» (Fasold 1992: 293). Nik neuk ere, besterik ez badut
adierazten, sinonimo bezala erabiliko ditut “ama hizkuntza” eta “lehen hizkuntza”.