Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
eta bere abiapuntu eta, aldi berean, adierazpenik gardenena Frantziako
Iraultza eta bere ondorioetan aurkitzen dugu, historiagile gehienek
onartzen dutenez. Biak, iraultza industriala eta iraultza politikoak, estuki
lotuak daude eta, azken finean, modernizazioaren 85 izena eman ohi
izan zaion bilakabide orokorrean elkartzen dira. Biek ez dute, dena den,
ezinbestean beti batera eta elkarrekin gertatu behar eta, industrializaziorik
oraindik ez izan arren, modernizazioaren eraginak nabariak izan daitezke
gizarte batean —XIX. mendearen bigarren aldiko Nafarroan, adibidez,
industrializazioaren bultzadarik handiena 1950-60ko hamarkadetan
gertatu arren— Ernest Gellnerrek erakutsi zuenez:
La industrialización propiamente dicha puede ser precedida —y en ciertos
casos seguida— por los atavíos, terminología, expectativas y slogans de la
sociedad industrial. Un complejo de importaciones anticipatorias puede
tener casi el mismo impacto sobre una sociedad que la cosa en sí.
(Gellner 1964. Thought and Change. Londres, 171. Aipatua in
Smith 1976: 162)
Estatu berriaren eratzeak birmoldaketa osoa eragin zuen bere egituretan.
Horrela, lehenagotik zetozen antolamendu askok aldaketa sakonak
jasan zituzten, beste batzuk desagertu eta beste batzuk, berriz, sortu
egin ziren. Esandakoaren lekuko, Espainiako kasuan armada eta nahitaezko
soldadutza, Foru erakundeen deuseztapena eta beraiek ordezkatzera
etorri zen probintzien antolakuntza administratiboa, hezkuntzaren
hedapen orokorra, partidu politikoen sistema berriaren eraketa eta beste
ditugu. Bilakaera luzea, ia mende osokoa, izan zen eta egiturak berriztatzeaz
gain, estatuaren indartze orokorra eta honek hiritarren bizitzan
zuen esku hartzea etengabe handiagotuz joan izana dira bilakaeraren
emaitza nagusiak 86 .
85. Modernizazioa hitza oso erabilia da XIX-XX. mendeetako bilakaeren deskribapen
soziologikoetan eta neuk ere erabiliko dut, bere ohiko esanahian —“equivalente
de desarrollo capitalista en su fase industrial” (Botti 1992: 20, 1. oin-oharra), esate
baterako—, industri gizartearen sinonimo gisa, nonbait, baina iradokitzen dituen konnotazioengatik
alde txarrak ere baditu eta haietaz ohar gaitezen komeni da.
Modernizazioaren —moderno edo berria— antonimoak zaharra eta tradizionala dira
eta lehenari baikortasunaren tasunak eransten bazaizkio, zaharraren kasuan, ordea,
ezkortasuna da nagusi. Modernoa berezko edukina duen kategoria positiboa da, tradizionala,
ordea, modernoaren kontrakoa besterik ez da: “«La sociedad tradicional» era
una especie de categoría residual, definida como lo contrario de la sociedad en que
vivía el sociólogo” (Burke 1987: 106). Horren arabera, modernizazioaren ondoriotzat
jotzen diren gertaerak onesteko eta tradizionaltasunari loturikoak gaitzesteko joera psikologiko-ideologikoa
nabaria da.
86. Anthony D. Smith-en ustez, esate baterako, “Lo que importa es el nuevo papel
«intervencionista» del Estado” (1976: 320) eta bere garapenean lau osagai nahastu
ziren: “asimilación de la población, discriminación contra alguno de sus subgrupos, un
169