Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Euskal Hizkuntz Komunitatearen Sistema Historikoa: Uitziko Landa-Ikerketa
Eztabaida taldea adostasunera iristen dela esan dugu goian. Gure
kasuan taldeak honako ardatz hauen inguruan eraiki zuen bere adostasuna:
aipatu ziren gertakarien egiazkotasuna, 1936 aurreko bizimoduaren
balorapen komuna eta, hirugarrenik, Uitzi herriaren euskalduntasun
historikoari buruzko ikuspegia.
Bilera magnetofoiaz grabatu zen eta hitzez hitzeko transkribaketa
egin ondoren bere azterketara igaro nintzen, ondoko ataletan aurkeztuko
ditudan emaitzak lortuz. Aipuak “ET” laburdura eta transkripzioaren
orrialde zenbakia adieraziz egingo ditut. Adibidez, ET: 19.
Subjektu pribilejiatuen elkarrizketak
Eztabaida taldearen osagarria herriko hiru kideri egindako elkarrizketa
irekiak —subjektu pribilejiatuen elkarrizketak— ditugu. Bi elkarrizketa
egin ziren:
(1) Pedro Jose Ariztimuño. Uitziko semea, apaiza. 1911.ean jaioa, 82
urte zituen elkarrizketaren unean, 1993ko azaroaren 25ean. “PJA”
laburduraz aipatuko dut.
(2) Jose Migel Oreja eta Marian Azpirotz. Lehenak, Jose Migelek,
1944.ean Larraun ibar bereko Errazkinen jaioa, hogeita bost urte zeramatzan
Uitzin, bertara ezkondurik. Herriko maisua izan zen hasieran.
49 urte zituen elkarrizketaren unean. Marianek 43 urte zituen elkarrizketa
egin zenean. Larraungo Baraibar herrian jaioa, ama Uitziarra du.
Egun Lekunberrin bizi da eta lanbidea dela-medio lotura estua du
Larraun guztiarekin. Elkarrizketa 1993ko urriaren 27an izan zen. “JM
eta M” laburduraz aipatuko dut.
6.3 Lekukotasun esanguratsuenen sailkapen eta aurkezpena
Eztabaida taldeak zein elkarrizketek izugarrizko albiste pila handia
eskaini zuten eta nire lana datuak ordenatu, beren barne batasuna ulertu
eta beren azterketa ahalik eta sakonena egitea izan da. Horren arabera,
emaitzen azalpena bi zatitan egingo dut: lehendabizikoan —atal
honetan— lekukotasunik esanguratsuenen sailkapen eta aurkezpena; eta
bigarrenean (6.4 atala) beren azterketa, erreferentziatzat hartu ditudan
teorien argitara: Uitziko euskal hizkuntz komunitatearen sistema.
Lehenengo sailean agertuko diren datuak ikertzaileak ezagutu eta
esku artean erabiltzen dituen lehengaiak dira eta mota hauetakoak izan
daitezke: gertaera hutsak, gertaeren gainean berriemaileek egiten dituzten
interpretazioak eta, hirugarrenik, ideologia edo ikuspegi jakin baten
isla edo adierazpenak. Azkeneko biek, bereziki, Uitziko bizilagunek
euren bizimoduaz zein euskaraz komun zuten ikuspegia —Uitziko
322