Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
rako eta Aro Berriaren hasierako itsasketa, meatzaritza eta burdingintza
industrietan (Caro Baroja 1978: 377) dituena. Gauza bera esango genuke
Nafarroako erresumaz. Baskoien baitatik sortua, Nafarroako erresuma
euskaldunen ekimenaren fruitu historikoa dela esan daiteke, baina,
aldi berean, abiapuntuko talde etnikoarekiko autonomia handia erdietsi
zuen berehala. Bere kasa jardun zuen, bere interesen alde, eta, askotan,
interes haien defentsak hala eskatzen bazuen, jatorrizko nafarren aurka
borrokatuz: “La dinastía navarra constituida primero, no es ya tanto una
dinastía de raza, como una dinastía en la que priman los intereses de la
institución real (…). Se funda, sí, en la existencia de gentes más allegadas:
pero no vacila en actuar sin tenerlas en cuenta o contra esas gentes”
(Caro Baroja 1971-2, I: 99). Halaber, “en Navarra misma, es claro que
en algunas ocasiones (…) los mismos reyes se enfrentaron, a veces con
parte de sus súbditos. Aquí, concretamente, en momento memorable 140 ,
con la población indígena, para favorecer a los francos” (ibid.: 233).
Oinarrizko taldearekiko aldentzea zerbaitetan garbi gelditu bada hizkuntzaren
alorrean izan da, Nafarroako erresumaren sakoneko izaera
edo “filosofia” agerian utziz: “La «Filosofía» que puede extraerse del estudio
de tal monarquía es muy peculiar. No fue una monarquía dominadora
desde el principio sobre razas extrañas a los que la fundaron (…),
sino una monarquía fundada sobre la existencia de un núcleo étnico
básico, que pronto vive con mucha autonomía dentro de ella: porque
resulta que hasta en el empleo de las lenguas el vascón, el navarro de
vieja cepa, se inhibe de las exigencias cancillerescas” (ibid.: 100).
Inhibizioaz, ez dut uste euskaldunak Gortearekiko inhibituko zirenik,
Gortea euskaldunekiko baizik, baina, gainerakoan, ezin gardenagoak
dira Caro Barojaren hitzak.
Laburpena eta ondorioak
Euskararen bilakabidea, euskal hizkuntz komunitatearen bilakabidea,
alegia, luzaroan baldintzatu dutelakoan, Nafarroaren historiatik bi
alderdi azpimarratu ditut: Nafarroako etnokulturazko barne aniztasun
historikoa eta Nafarroako erresumaren hizkuntz tradizioa.
Etnokulturazko barne aniztasun historikoari dagokionez, Nafarroak
eremu geografiko, kultural eta linguistiko desberdinak dituela eta
bakoitzak —Mendialdea, Erdialdea eta Erribera— bilakaera historiko
berezia izan duela erakusten saiatu naiz. Eremu hauei Nafarroako
Ekialdea gehi geniezaieke. Halaber, oso handia da eremu hauen eta eus-
140. Nafarrerriko gerran (1276). Ikus, orain, Anelier de Tolosa, G. (1995). La
Guerra de Navarra-Nafarroako Gudua (2 liburuki). Iruñea: Nafarroako Gobernua.
249