Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Sarrera
1.2.5 Metodologia
Metodologia ikerketaren lehengaiak biltzeko eta hauek aztertzeko
bideen multzo bezala ulertuta, erronka nagusia euskal hizkuntz komunitatearen
iraganeko ezaugarriak ezagutu eta sakonki azaltzeko bide egokiak
aurkitu eta baliatzea da, eta honek, ikuspegia finkatzean bezala,
metodologi mailan ere berrikuntza eskatzen du.
Ikergai historiko gisa arazoak aurkezten dizkigu euskal hizkuntz
komunitateak, euskaldunek, oro har, erdaldunen aldean, gutxi idatzi
dutelako, hiztunen intuizioek kasu honetan gutxi laguntzen digutelako,
eta dauden lekukotasunak eliteek sortuak direlako; eta, jakina, idazki
hauek beren egileen kezken lekuko dira lehendabizi, ez zuzenean herri
euskaldun xehearen kezka edo pentsamoldeen adierazle. Hortik dator
iturri idatziak erabiltzearen arazorik handienetako bat, historialariak,
beren mugetan geldituz gero, aztertu nahi duen egoerari bere egiazko
orokortasunean heldu beharrean, agiri idatziak utzi dituzten taldeen
aldeko desoreka islatu eta ugaldu baizik ez duelako egiten, historia
objektiboa egiten ari delakoan, Alfonso Ortik (1996: 81-2), esate baterako,
ohartarazi duenez. Arazoa konpontzeko teknika eta ikuspegi ohi
baino zorrotzagoak erabili behar izan ditugu.
Erdal komunitatearen euskararekiko portaerak eta pentsamoldeak
argitzeak ere bere berezitasun metodologikoak eskatzen ditu, bi arrazoirengatik:
batetik, alde handia zegoelako jeneralean erdaldunen euskarari
buruzko sakoneko mentalitatearen eta formalki —agiri ofizialetan,
prentsan…— adierazten ziren iritzien artean, eta, bestetik, Nafarroako
erdaldunen jokamolde orokorrak ulertzeko ez delako aski administrazioerakundeen
edo intelektualen ideologia eta ekintza hutsen azterketan
gelditzea.
Arazoa, batez ere euskal hizkuntz komunitateari dagokionez, ez da
makala eta antz handia du E.J. Hobsbawm historialariak nazionalismoen
azterketan aurkitu zuenarekin: “Esa visión desde abajo, es decir, la
nación tal como la ven, no los gobiernos y los portavoces y activistas de
siempre de conflictos entre gran número de voluntades individuales, cada una de las
cuales está hecha a su vez por un cúmulo de condiciones particulares de existencia. Hay
pues innumerables fuerzas que se entrecruzan, una serie infinita de paralelogramos de
fuerza que dan origen a una resultante: el hecho histórico” (ibid.: 592-3). Baliteke hiztunak
oso baldintza hertsiak pairatzea eta, orduan, hautaketaz baino gehiago beharraz
hitz egin beharko genuke, hautamenik ezaz (Levi Strauss 1993: 77), alegia. Baina
horrelakoetan ere hiztunak, bere borondatez nahiz behartuta, bide jakin bat hartzen
du, eta ez beste bat, eta gure zeregina erabaki hori azaltzea da. Dena dela, bat nator
funtsean Guy Rocherren honako hitzekin: “El margen permitido a la decisión de los
individuos y de los grupos puede ser mayor o menor, según las sociedades y según las
situaciones; puede también ser más o menos aparente. Pero existe siempre en toda
sociedad” (1990: 63).
42