Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Bonaparte Printzearen eta Bere Laguntzaileen Lekukotasunak
(1) Egun arte proposaturiko zerrendak. Anitz dira egundaino
Bonaparteren laguntzaileen zerrendak egin dituzten ikertzaileak, nork
bere emaitzak aurkeztuz, eta kronologikoki ordenatuta, hauek dira ezagutu
ahal izan ditudanak: Julio Urquijo (1908), Aita Jorge Riezu (1958),
Nikolas Alzola (1958-68), Jose Anjel Irigarai (1973) eta Jose Antonio
Arana Martija (1992).
Azalpenetan luzatu gabe, guztira hogeita bi izen proposatu dira, eta
horiei beste lau gehitu behar zaie, Bonaparteren laguntzailetzat jotzeko
adinako ziurtasunik ez dutenak.
(2) Izen berrien proposamena. Bonaparteren laguntzaileak ezagutzeko
aukera ez da, jakina, orain arte eman diren zerrendekin agortzen.
Aurrera jotzeko hiru bide ditugu, zenbaitetan batera erabil ditzakegunak:
jadanik argitaratuta dauden gainerako iturrietan agertzen diren
izenen azterketa, Bonaparteren fondoko eskuizkribuen miaketa eta artxibo
lana.
Iturri argitaratuei dagokienez, hainbat lan erabili ditut, batez ere
Bonaparteren eskutitzen bildumak —Urquijo (1908-10), Lacombe
(1932-3), Rodriguez Ferrer (1873: 75-7)—, Bonaparteren eskuizkribuen
argitalpenak —Pagola et al. (arg.) (1995 eta 1996)—,
Bonaparteren idazkien katalogoak —“Indice…” (1913), Garmendia
(1933), Gonzalez Echegaray eta Arana Martija (1989)— eta
Bonaparteri buruzko bibliografia —Arana Martija (1991)—.
Bonaparteren fondoko eskuizkribuen azterketarako kopia mikrofilmatuak
—mikrofilmen erreferentziarako, ikus Gonzalez Echegaray eta
Arana Martija (1989) katalogoa— eta, Nafarroari dagokionez,
Nafarroako Artxibo Nagusiko (NAN) orijinalak ditugu. Artxibo lanean,
NANaz gain Nafarroako Artxibo Administratiboa (NAA) eta Iruñeko
Elizbarrutiko Artxiboa (IEA) miatu ditut.
Xehetasun handietan sartu gabe, zerrendetan agertzen ez ziren hainbat
laguntzaile berri ezagutu ahal izan ditut bide hauei esker. Batzuen
kasuan, Urizko Juan Cruz Elizalde, adibidez, Gonzalez Echegaray eta
Arana Martijaren katalogoan (1989: 47) edo Pagola et al. (1996) bilduman
adierazitakoa jaso besterik ez dut egin behar izan. Beste batzuetan,
ordea, urrats gehiago egin behar izan dira. Esate baterako, 239. zenbakia
duen Zugarramurdiko dotrinaz katalogoak (ibid.: 86) nahiz eskuizkribuak
berak argibide soil hau eskaintzen digute: “Zugarramurdi, por
uno de Saldias de Basaburua menor”. Beraz, genekien gauza bakarra
Zugarramurdiko dotrina Saldiastar batek egina zela zen. Erantzuna
IEAn gordetzen den 1857. urteko Zugarramurdiko txostenean (Caja
413, Fajo 28) aurkitu nuen, parrokiako apaizen berri emanez bertako
parrokoa Saldiasen jaiotako Jose Erasun zela baitio, hitzez hitz jasorik:
“Dn. José Erasun de edad de treinta y seis años, natural de Saldias,
Diocesis de Pamplona, (…), cura Parroco es su cargo, lleba de residencia
nueve años y medio”, Jose Erasunen beraren letra eta sinaduraz.
296