Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Oinarri Teorikoak
aprendida de los labios maternos, bastaban la práctica y el buen sentido
para hablarla debidamente.
(ibid.: 288)
Lapesak nabarmentzen duen gaztelaniaren beste ezaugarri nagusi bat
bere bizitasuna da. Zertan nabaritzen da bizitasun hau? Bere hedatzeko
ahalmenean, batez ere: “La crisis espiritual y política atravesada por el
mundo hispánico a partir del siglo XVIII no ha restado vitalidad a nuestro
idioma, que, lejos de manifestar síntomas de decadencia, ha quintuplicado
su número de hablantes” (ibid.: 462). Gaztelaniaren bizitasuna
erakusten duen bigarren ezaugarria bere batasuna da: “La vitalidad de la
lengua española se revela no sólo en su creciente difusión, sino también
en la fundamental unidad que ofrece, a pesar de usarse en tierras y ámbitos
sociales tan diversos” (ibid.: 465).
Gaztelaniak bere garapen eta hedapenaren aldeko borrokan izan
dituen erronken artean lau dira nagusi:
-Espainiaren konkista, Lapesaren ustez XVI. mendean burutu zena:
“El castellano, lengua española” (ibid.: 297);
-munduaren konkista, nazioarteko hizkuntza unibertsala izatera iritsiz:
“El español, lengua universal” (ibid.: 296);
-latinarekiko borroka;
-atzerriko hizkuntzen, eta, bereziki, frantsesaren, eraginaren aurreko
defentsa (ibid.: 427, 456).
Gainerako hizkuntzen tratamendua
Hierarkian gaztelaniaren kidetzat jotzen dituen frantsesa, ingelesa edo
alemana bezalako hizkuntzei buruz begirunez mintzatzen da Lapesa.
Sarritan lehian egon da gaztelania hizkuntza horiekin eta, jakina, bere
mugak zaindu beharra du, baina, hala eta guztiz ere, “como consecuencia
del influjo francés en los más diversos órdenes de la vida” (ibid.: 454) galizismoak
jasan behar izaten ditu. Ingelesaren eragina “primero con su literatura
y pensadores, más tarde por prestigio social” (ibid.: 457) gertatzen
da eta alemanarena, askoz txikiagoa bada ere, filosofia edo zientzien alorreko
terminologian nabaritu da. Hizkuntza horiek, beraz, arrasto nabaria
utzi dute gaztelanian, baina haiek “gure” hizkuntzaren mugak gainditzea
lortu duten bezalaxe, “gu” ere harro egon gaitezke XVIII. mendera arte
gaztelaniak beraietan izan zuen eraginaz: “Durante el Siglo de Oro los
extranjerismos adoptados habían tenido por contrapartida la abundante
exportación de voces españolas, representativas de nuestra profunda
influencia en la vida espiritual y material de Europa” (ibid.: 460), hau da,
“introducción de numerosos hispanismos en otras lenguas” (ibid.: 293).
Latinarekiko borroka amarekiko independentzia aldarrikatu nahi
duen hizkuntza batena moduan ulertu behar da. Hor ez da inolaz ere
84