Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Hauek dira hizkuntzaren bihotza —hizkuntza batek, biziraungo
badu, bere gune sinbolikoa behar du (1981: 29)— eta zenbat eta gune
sinbolikoa handiagoa izan —hiztun osoen proportzioa— gero eta
indartsuagoa izango da hizkuntzaren bizitasuna (1987: 65).
Hizkuntzaren iraupena eta ordezkapena
Hizkuntzaren iraupen eta galtze prozesuen azalpen sakona esparru-funtzioen
eta gune sinbolikoaren ideietan oinarrituta egiten du Txepetxek.
Horri, beherago azalduko den estatu hedakorraren eragina gehitu behar zaio.
Esparru-funtzioen aldetik, ordezkapena kanpotikako hizkuntza bertako
hiztunengan barneratuz eta haien hizkuntza funtzioz funtzio ordezkatuz
doanean gertatzen da. Azken batean, hizkuntz ordezkapena eginkizunen
ordezkapena da Txepetxen sisteman, eta iraupena, jakina, eginkizunei
eustea:
Desde la teoría de los espacios el problema de la sustitución y de la normalización
lingüística consiste en analizar cómo puede un idioma pasar de
ser inasequible, a ser asequible, de ser extraño a ser reconocido, de ser reconocido
a ser aprendido, de ser aprendido a ser interiorizado, y de ser distinto
a mí, a ser parte de mí. Este proceso tiene lugar a través de una sucesiva
ocupación de los espacios categoriales, mediante un proceso de sustitución
de funciones. Funciones desempeñadas en la lengua A van siendo
sustituidas por funciones desempeñadas por la lengua B.
(1981: 131)
Gune sinbolikoari dagokionez, ordezkapena hizkuntz komunitatearen
kanpo aldean hasi eta gunea hizkuntza berriaz betetzen denean gertatzen
da. Gunerik gabe gelditu diren osagaiak —hiztun solteak edota talde soziolinguistikoak—
beste gune berri batek erakarri eta bere inguruan hasiko
dira jiraka, hizkuntza ordezkatzailearen gunearen inguruan (ibid.: 33).
Hizkuntzaren iraupena, era berean, gune sinbolikoaren kalitate, indar
eta gainerako hiztunengan eragiteko ahalmenaren araberakoa izango da:
La defensa del propio idioma, sobre todo si éste es minoritario y no goza
de las garantías de un estado y a veces aun a pesar de estas garantías, está
íntimamente ligada a la existencia de un grupo consistente de hablantes
que desde ese idioma tenga una concepción cultural propia de ellos mismos
y la proyecten hacia la comunidad idiomática propia (…)
(ibid.: 38)
Estatu hedakorra
Hizkuntza bakan batzuen besteen gainean nagusitze bilakabideetan
estatuak zeregin handia izan du eta Sanchez Carrionek horretara ere
139