Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Erdal Hizkuntz Komunitatea eta Euskara
tzen legitimitaterik eza. Eta, horretarako, bide nagusia hizkuntza ez-ofizialen
bazterketa dugu, eta oraindik hobeto, Max Weberrek esana zuenez,
bazterketa onartua izanaren itxurapean gertatzen bada:
(…) le principal ressort de l’imposition de la reconnaissance de la culture
dominante comme culture légitime et de la reconnaissance corrélative de
l’illégitimité de l’arbitraire culturel des groupes ou classes dominés réside
dans l’exclusion, qui n’a peut-étre jamais autant de force symbolique que
lorsqu’elle prend les apparences de l’auto-exclusion.
(ibid.: 57)
Laburbilduz, Max Weber eta Pierre Bourdieuren azterketatik,
Nafarroarako lagungarri suertatuko zaizkigulakoan, honako ideia hauek
jasotzen ditut: hezkuntza sistemak talde jakin baten izenean dihardu,
hizkuntz komunitateen eskola bidezko menderatzea, legitimotasunaren
borroka —herri kulturen legitimitaterik eza aitorraraztea—, hizkuntza
aldatzera daraman eskolatzea eta, azkenik, adostasuna.
7.4.3 Kasu eredugarri bat: Iturengo maisuaren izendapena (1900)
Ituren egun ere guztiz euskalduna den herria dugu: biztanleen %
98k hitz egiten du ongi euskaraz (Francisca Zabaleta 1995: 51) eta
eskualde guztiz euskaldunean kokaturik dago (ikus 29. irudia). Berez
herri bateko maisuaren izendapen arrunt bat izan behar zuena, bere
inguruan jazo ziren arazoak zirela-medio, Nafarroako hezkuntzaren
joera nagusien adierazle bihurtu zen.
Lau hitzetan, hau gertatu zen: Iturengo eskola herriko indiano batek
sortutako fundazioak hornitzen eta kudeatzen zuen, baina maisuen izendapena,
ordea, Iruñeko udalari zegokion sorrera agiriaren xedapenez.
Agiri honek maisuek bete behar zituzten ezaugarriak adierazten zituen:
lanposturako egokiak izateaz gain, nafarrak eta euskaldunak izan zitezela
eskatzen zuen. 1900. urtean, maisua izendatzerakoan, bi hautagai nagusiren
artean hautatu behar izan zuen Iruñeko udalak —Sanferminetan
euskal jaia egitea lekuz kanpo iruditzen zitzaion berberak (ikus 7.3.3.3
atala)—: bata errioxarra eta erdalduna, eta bestea nafarra eta euskalduna.
Tartean Alberto Larrondo senadorearen erdaldunaren aldeko gomendiozko
gutuna iritsi zen eta Iruñeko udalak, senadoreari men eginez,
erdalduna aukeratu zuen, Estanislao Aranzadi eta Arturo Campionen kritikak
jasoaz, baina Iturengo udalaren erabateko oniritziarekin. Maisu euskaldunak
jarritako errekurtsoen aurrean Nafarroako klase politikoa,
Gorteetako diputatu eta senadoreak barne, eta Gobernuko hiru ministro,
denak bat etorriz, erdaldunaren alde agertu ziren, euren hizkuntz komunitatearen
alde, alegia.
Gertaera hutsak horiexek izan ziren, baina prozesua konplexu samarra
izan zen eta bertan esku hartu zuten lagunengatik, erabili ziren ardudioengatik
eta izan zuen oihartzunagatik, irakaspenez beterik dago, ikusiko
dugunez.
422