Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
Hizkuntza menderatuen kasuan, beren iraupena etoglosia handia
dutelako azaltzen da. Alegia, hizkuntza batek, eginkizun instituzionalizaturik
betetzen ez duen arren, instituzionalizatu gabeko funtzioak
irmoki sustraituak baldin baditu, euskarak bezala, mantentzeko aukera
handia izango du:
(…) la etoglosia permite, por ejemplo, explicar que una lengua oprimida,
es decir, una lengua carente de funciones institucionalizadas, pueda mantenerse
con pocas funciones no-institucionalizadas de arraigo sólido, como
nuestra propia experiencia [euskararena] bien nos lo demuestra.
(ibid.: 190)
2.3.2.2.5 Laburpena eta ondorioak
Oso emankorra gertatzen da hizkuntzen historiarako iraupen eta
ordezkatzearen ikuspegia, berez —arreta bakarrik atzerakadaren arazoetan
jartzen duen ikuspegiaren aldean— eta, bereziki, plazaratzen dituen
kezka orokorrengatik. Ikergai bezala Fishmanek erakutsi zuen hurbilketa
mota honen arabera, historia soziolinguistikoaren gaia hizkuntzen
iraupen eta ordezkatze bilakabideak, prozesu beraren alde zatiezin gisa
ulertuta, ditugu batera. Bide hau hartzen duten ikertzaileengan nabarmen-nabarmena
da, orobat, hizkuntzen bilakaeraren dimentsio etnokulturalarekiko
ardura. Hauei lotutako gaiak hizkuntz jarrerak, hizkuntzen
gaineko jarduerak —hizkuntzaren aldeko mugimenduak
barne— ditugu, denen gizarte-baldintzak ahaztu gabe.
Iraupenaren nahiz galeraren atzean hiztunen hizkuntz hautapenak
daude eta hauek dimentsio bikoitzean aztertzen dira: norbanakoen mailan
eta maila kolektiboan.
Bestalde, hizkuntz hautaketa prozesuak aztertzeko hiru bide nagusi
ditugu: bide soziologikoa (erabilpen eremuak), bide psikologikoa (egoera
teilakatuak, egokieraren teoria) eta bide antropologiko edo etnokulturala
(portaera linguistikoa eta komunitatearen kultur baloreak harremanetan
jarriz). Sakontasunik handiena bide antropologikoak eskaintzen
digu, zeren hizkuntza baten nahiz bestearen aldeko apustuak komunitateko
sistema etnokulturalekiko atxikimenduaren aldetik azaltzen
saiatzen baita. Aldi berean, beste bi ikuspegiak bere irazkian txertatzeko
gaitasuna du hurbilketa antropologikoak. Bertan txertatuko genuke orobat
Cobarrubiasen etoglosiaren ideia.
Analisia ikuspegi etnokulturaletik egiteak alor emankorrak jorratzera
eramaten gaitu. Hizkuntzaren iraupena taldeak bere muga etnolinguistikoei
eutsi egin dielako eta galera, honenbestez, mugak puskatu eta komunitateak
bere gizarte-egituran dislokazioa pairatu duelako azaltzen bada, bi
kasuetan subjektua taldea eta bere izaera etnokulturala dugu. Beste aldetik,
kultura txikien desegituraketaren atzetik Mendebaldeko baloreetan
sustraituriko kulturen hedazaletasuna aurkituko dugula erakusten zaigu.
133