Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa
grafikoen deskribapenak eta garaiko erroldak izan dira, haien gainean
neure zenbakiak eginez, Pedro Yrizarrek ezarritako irizpideen arabera.
Erdal hizkuntz komunitatearen euskararekiko portaera eta jarrerak
7. kapituluan jorratu ditut. Erdal komunitatearen errotulopean erdal
mundu osoa hartzen da: nafar erdaldun arruntak ezezik, Nafarroako eliteak,
Diputazioa, irakaskuntza sistema, Eliza, alderdi politikoak…, eta
Espainiako Estatua, intelektualak eta gainerako erakunde edo faktoreak
ere kokatu ditut, denek hizkuntza beraren izenean eragiten baitzuten.
Gai ugari, beraz, eta beraiei heltzeko hainbat teknika eta iturri erabili
dira. Lehentasuna erdaldunen euskararekiko diskurtsoei, batetik, eta irakaskuntza
sistemari, bestetik, eman diet. Diskurtsoetan iritzi edo ideologia
egituratuak (7.3.3 atala) eta sakoneko mentalitateak (7.3.2 atala)
bereiziz, azken hauek ezagutzeko, garaiko testuetatik abiatu eta diskurtsoak
aztertu eta deskodetzea izan da bidea. Irakaskuntza sistemari (7.4
atala) hainbat aldetatik heldu diot: herrian herriko gertakariak, erakundeen
jarrerak, Espainiako eta Nafarroako legediak, nazioarteko argibideak,
ikasketa-programak, zigorrak, maisu-maistren izendapenaren auzia
eta gurasoen jarrerak, besteak beste, sarritan lehen eskuko iturriak erabiliz.
Irakaskuntzari buruzko ohiko iritzi ugari kolokan jarri edota gezurtatuak
gertatu dira. Bestalde, azalpen bila harantzago joanez, erdal gizartearen
euskararekiko portaera eta jarrerek hiru iturburu zuten: iturburu
hurbila Frantziako Iraultzaren hizkuntz politikan dugu (3.4 atala), lehenagotik
Nafarroako erresumaren hizkuntz tradizioa zetorren (3.5 atala)
eta denaren azpian Erromatik eta, funtsean, indoeuroparren eskema ideologikoetatik
datorren gizarte-hierarkizazioaren ideia dugu (3.3 atala).
Iturriak hauek izan dira: Frantziako Iraultzaren hizkuntz politikarako,
Brunoten frantsesaren historia; Nafarroako tradiziorako Mitxelena, Jose
Maria Lacarra eta Julio Caro Barojaren lanak; eta indoeuroparren ideologiarako
Georges Dumezil-en ikerketak.
1.2.6 Teorien ebaluazioa
Herri hizkuntzen bizitza historikoa —beren indarra eta beren ahultasuna—
azalduko lukeen teoria beharko genukeen, eta helburu horrekin
aztertu da literatura soziolinguistikoa, baina horrelako teoria osaturik
ez dago, ez eta, neurri handi batean, soziolinguistika mailako teoria
orokorrik ere (Fasold 1993: viii; Romaine 1996: 13). Aldi berean, soziolinguistikaren
beste ezaugarri nagusietako bat heterogenotasuna da, kezkak,
helburuak, kontzeptuak eta lanabesak franko aldatzen baitira autore
batetik bestera; eta oraindik gehiago soziolinguistika historikoa egin
nahi izanez gero. Soziolinguistika historikoa oraindik finkatu gabe dagoen
disziplina dela esan daiteke.
Hizkuntzen historiarako teoria edo eredu osaturik ezean, literatura
soziolinguistikoan gure ikerketarako ekarpenik emankorrenak (teorien
45