Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

Bonaparte Printzearen eta Bere Laguntzaileen Lekukotasunak
que les Basques ne sont pas au niveau de leurs voisins, il lui resterait encore
à prouver que cette infériorité dépend de leur langue antique.
(ibid.: 11-2)
Are gehiago, Frantziako irakaskuntzaren hedapenari buruzko taulak
erabiliz, analfabetoen proportzioa euskaldunen artean auzo herrietan
baino askoz txikiagoa zela erakutsi zuen Bonapartek:
(…) d’après la Carte du Progrès de l’Instruction en France par M.J. Manier,
tandis que dans le Département des Landes où il n’y a pas de Basques le
nombre des illettrés était, en 1867, de 33 à 83 %, dans celui des Basses
Pyrénées où le tiers de la population parle basque, les illettrés se trouvaient
être, à la même époque, de 10 à 25 %. Or, (…) ces faits ne sont nullement
favorables à l’opinion si légèrement émise par M. Vinson que la langue puisse
exercer une influence nuisible sur l’instruction du peuple basque.
(ibid.: 12)
Bonaparteren argudioak ez ziren, ikusten dugunez, sakontasun ideologiko
handikoak, baina errealitatean oinarritzen ziren eta horrek berebiziko
indarra ematen zien orduko euskaltzaleen begietara. Denen kezka euskarari
iragartzen ari zitzaion heriotza zen eta, giro horretan, Bonaparteren aldarrikapenek
bihotz ematen zieten, Manuel Gorostidik Nafarroako Revista
Euskara-n argitaraturiko artikuluak erakusten duenez 164 :
[Vinson] se propasó á causar una verdadera injuria á la Euskal erria manifestando
que sus habitantes no saldrán de la ignorancia en que se hallan
sumidos, hasta que olviden el antiquísimo idioma que les legaron sus
padres. (…). Por fortuna para nosotros, aún tiene vida y aliento el ínclito
príncipe Luis Luciano Bonaparte, que ciñe á sus sienes la doble corona de
su ilustre prosapia y de su vastísima erudición. Ese sapientísimo vascófilo
se hizo cargo de todos los errores de Mr. Vinson en un folleto publicado
en Lóndres durante el año de 1877, refutando y destruyendo por completo
sus sofísticos argumentos.
(Gorostidi 1878: 215-6)
Euskarari buruzko eztabaida hauen esanahia edukiak berak iradokitzen
duena baino harantzago doa. Jokoan zegoena Pierre Bourdieuk
“irudikapenaren indarra” (“la fuerza de la representación”) deitu duena
da: “estrategias interesadas de manipulación simbólica cuyo objeto es
determinar la idea que los demás pueden hacerse de esas propiedades y
de sus portadores” (1985: 87). Alegia, euskaldunek hizkuntza bat zuten,
euskara, eta hau egoera jakin batean zegoen eta ezaugarri jakin batzuk
zituen, baina Vinsonek eta, berarekin batera, XIX. mendeko pentsa-
164. Gogoeta bera aurkitzen dugu, esate baterako, Duvoisinek 1885eko azaroan
Arzak-i igorri eskutitzean (Daranatz 1931: 334).
280