Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

More documents

Recommendations

Info

Nafarroako Euskararen Historia Soziolinguistikoa Biztanleak Euskaldunak Erdaldunak % euskaldun Udalerri 1863 1863 1863 1863 kopurua Eremu euskalduna 124.587 84.620 39.967 % 68 132 Iruñea 22.896 5.724 17.172 % 25 1 Eremu erdalduna 152.171 0 152.171 % 0 13 Nafarroa, guztira 299.654 90.344 209.310 % 30 269 Nafarroako bi hizkuntz komunitateen 150 demografia (1863) Euskal Herriko gainerako lurraldeekiko alderaketa egiteko Ladislao Velascoren zenbakiez baliatuko naiz, eztabaidatuak izan badira ere 151 . Horietan oinarrituta, posible zaigu lurralde guztietako kopuru eta ehunekoen arteko alderaketa egitea, ondoko taulan egin denez: Herrialdea Biztanleak Euskaldunak Erdaldunak % euskaldun 1863 1863 1863 1863 Araba 120.494 12.000 108.494 % 10 Bizkaia 183.098 149.000 34.098 % 81 Gipuzkoa 176.297 170.000 6.297 % 96 Nafarroa 299.654 90.344 209.310 % 30 Iparraldea 123.810 80.000 43.810 % 65 Euskal Herria 903.353 501.344 402.009 % 55 Euskal Herriko bi hizkuntz komunitateen demografia (1863) (Iturriak: Velasco 1879: 488; neure elaborazioa) 150. Gauzak erraztearren elebitasunaren arazoa kanpo utzi da. Hots, erdal hizkuntz komunitatearen kopuruetan ez dira euskaldun elebidunak, euskaraz ezezik erdaraz ere bazekitenak, sartu, nahiz eta, berez, erdaraz zekiten neurrian erdal komunitatekoak ere izan. 151. Iparralderako, adibidez, Coquebert de Montbret-ek 108.000 euskaldun kalkulatu zituen 1808. urtean, eta Oyharçabalek (1992b: 287) funski egindako zenbaketa zela dio. Francisque Michelek 1857. urtean 140.000 zirela zioen (Velasco 1879: 489), Elisee Reclus-ek 120.000ko kopurua eman zuen (ibid.: 489) eta Bonaparte printzeak 140.000koa (Vinson 1877: xij; Campion 1884: 29). Oro har, Hegoaldea ere barne, Campionek, Bonaparteren eta Velascoren zenbakien arteko aldeak ikusita, okertzat jo zituen Velascoren kalkuluak (ibid.: 29), eta, Nafarroari buruz, garbi dago Velascok huts egin zuela. Gipuzkoako eta Bizkaiko kasuetan, ordea, Pedro Yrizarri (1981: 174) logiko samarrak iruditu zaizkio Velascoren irizpideak. 263
Euskararen Geografia eta Demografia Nafarroan: 1863ko eta 1936ko egoerak Hego Euskal Herrian, garbi ikusten denez, bi multzo zeuden: Gipuzkoa eta Bizkaia, kopuruz nahiz proportzioz probintziarik euskaldunenak, alde batetik, eta Nafarroa eta Araba, bestetik. Nafar euskaldunen kopurua ez zen makala, gipuzkoarrena edo bizkaitarrena baino askoz txikiagoa izan arren, baina ahultasuna erdaldunekiko proportzioan agertzen zen batez ere. Tartean Iparraldeko egoera genuen. Nafarroako eremu euskaldunak, baina, % 68ko proportzioa zuen, Iparraldeko zenbakien antz handia erakutsiz, eta Gipuzkoako eta Bizkaikoetara hurbilduz. 4.3 Euskararen egoera geografiko eta demografikoa 1936. urtean 1936ko urtea diot, baina, zehazkiago mintzatuz, erabiliko diren argibideak 1935ekoak dira, arestian aipatutako Angel Irigarayren (1956) eta Pedro Yrizarren (1981: 241-67) lanek ekarritakoak. Euskararen muga Ziordia, Irurtzun, Sorauren (Iruñetik gora, hamar kilometrotara), Gorza (Zaraitzu ibarra) eta Erronkari herrietan zegoen (ikus 21. irudia: “Euskararen muga 1935. urtean”) 152 . 1863ko egoerarekin alderatuz gero, aldaketarik nabarmenenak bi ziren. Bata, euskara gutxiengoan zegoen eremu osoa, Bonapartek kolore ahulez margotu zuena, erdaldunduta agertzen zen 1935. urtean. Bestea, euskarak gehiengoa zuen eremuan galdu zuen lur-zerrenda luze eta meharra dugu. Atzerakada, mugei dagokienez, handia eta txikia da aldi berean. Alegia, Bonaparteren ukipen eremua kontuan hartuz gero, oso zabalak dira galdutako lurrak eta benetan ikusgarria gertatzen da atzerakada, baina Beñat Oyharçabalek (1992a) erakutsi 1807ko mapak zein Añibarrok 1820. urtean alde hori jadanik erdalduntzat jo zutela gogoan edukita (ikus 20. irudia), galera ez zela hain handia izan esango genuke. Arreta euskarak indar altua zuen lurretan jarriz gero, atzerakada geografikoa txiki samarra izan zen eta Sorauren herriaren inguruetan, adibidez, ez zen ia batere mugitu. Erdaldundu ziren herrien artean Goñi, Oltza eta Garde nabarmentzen dira. Barruti euskaldunak, beraz, ukipen eremuak baino sendoago eutsi zion bere lurraldeari, baina, Irigarayk (1956) era- 152. Irigarayk marraztutako egoerarekin bat dator funtsean Engracio Arantzadiren 1934ko lekukotasunarekin: Hoy la línea fronteriza de Euskal-Erria está formada así: Uztarroz, Isaba, Bidangoz, en Roncal; Guesa, en Salazar; Aristu en Urraul alto; Lakabe, Uriz, Zandueta, en el valle de Arce; Biorreta, Uroz, Aginaga, Galduroz, en Arriazgoiti; Akereta, Larrasoaña, Idoy, Gendulain, en Esteribar; Zaudio, Beraiz, Ostiz, en Olaibar; Anoz en Ezkabarte; Belzunze, Larrayoz, Ariztegi, en Juslapeña; Gulina, Larunbe, en el valle de Gulina; Erroz, Irurdiaga, Urrizoba, en Arakil; Lizarraga de Ergoyena y Ziordia. (Arantzadi, E. El euskera en Navarra. Catástrofe racial. La Voz de Navarra, 1934-07-19) 264
Page 1 and 2:
Jakintza-arloa: Soziolinguistika So
Page 3:
NAFARROAKO EUSKARAREN HISTORIA SOZI
Page 6 and 7:
Aurkibidea 2.3.1.4 Laburpena eta on
Page 8 and 9:
Aurkibidea 7.3.2 Nafarroako erdaldu
Page 10 and 11:
ESKER ONAK Lana egiten lagundu dida
Page 12 and 13:
1. SARRERA Sarrerak bi zati ditu. L
Page 14 and 15:
Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
1. irudiak egoera orekatua islatzen
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35:
Page 36 and 37:
Page 38 and 39:
2. OINARRI TEORIKOAK: EUSKARAREN HI
Page 40 and 41:
Page 42 and 43:
Page 44 and 45:
Page 46 and 47:
Page 48 and 49:
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Page 54 and 55:
Page 56 and 57:
Page 58 and 59:
Page 60 and 61:
Page 62 and 63:
Page 64 and 65:
Page 66 and 67:
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
Page 72 and 73:
Page 74 and 75:
Page 76 and 77:
Page 78 and 79:
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
3. EUSKARAREN BILAKAERA IRAUPEN LUZ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186 and 187:
Page 188 and 189:
Page 190 and 191:
Page 192 and 193:
Page 194 and 195:
Page 196 and 197:
Page 198 and 199:
Page 200 and 201:
Page 202 and 203:
Page 204 and 205: Nafarroako Euskararen Historia Sozi
Page 208 and 209: Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 210 and 211: Altsasu Lizarra Nafarroako Euskarar
Page 214 and 215: Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 244 and 245: 4. EUSKARAREN GEOGRAFIA ETA DEMOGRA
Page 262 and 263: Bonaparte Printzearen eta Bere Lagu
Page 274 and 275: 284 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 280 and 281: Weinreichek Mazedoniako lekukotasun
Page 292 and 293: 302 Bonaparte Printzearen eta Bere
Page 300 and 301: 6. EUSKAL HIZKUNTZ KOMUNITATEAREN S
Page 304 and 305:
Page 306 and 307:
Page 308 and 309:
Page 310 and 311:
Page 312 and 313:
Page 314 and 315:
Page 316 and 317:
Page 318 and 319:
Page 320 and 321:
Page 322 and 323:
Page 324 and 325:
Page 326 and 327:
Page 328 and 329:
Page 330 and 331:
Page 332 and 333:
Page 334 and 335:
Page 336 and 337:
Page 338 and 339:
Page 340 and 341:
Page 342 and 343:
Page 344 and 345:
Page 346 and 347:
Page 348 and 349:
Page 350 and 351:
Page 352 and 353:
Page 354 and 355:
7. ERDAL HIZKUNTZ KOMUNITATEA ETA E
Page 356 and 357:
Page 358 and 359:
Page 360 and 361:
Page 362 and 363:
Page 364 and 365:
Page 366 and 367:
Page 368 and 369:
Page 370 and 371:
Page 372 and 373:
Page 374 and 375:
Page 376 and 377:
Page 378 and 379:
Page 380 and 381:
Page 382 and 383:
Page 384 and 385:
en hautematea oinarrizko kategoria
Page 386 and 387:
Page 388 and 389:
Page 390 and 391:
Page 392 and 393:
Page 394 and 395:
Page 396 and 397:
Page 398 and 399:
Page 400 and 401:
Page 402 and 403:
Page 404 and 405:
Page 406 and 407:
Page 408 and 409:
Page 410 and 411:
Page 412 and 413:
Altsasu Nafarroako Euskararen Histo
Page 414 and 415:
Page 416 and 417:
Page 418 and 419:
Page 420 and 421:
Page 422 and 423:
Page 424 and 425:
Page 426 and 427:
Page 428 and 429:
Page 430 and 431:
Page 432 and 433:
Page 434 and 435:
Page 436 and 437:
Page 438 and 439:
Page 440 and 441:
Page 442 and 443:
Page 444 and 445:
Page 446 and 447:
Page 448 and 449:
Euskararen Aldeko Lan eta Mugimendu
Page 450 and 451:
Page 452 and 453:
Cuando una tarde del último verano
Page 454 and 455:
Page 456 and 457:
468 Euskararen Aldeko Lan eta Mugim
Page 458 and 459:
frantsesa bere kasuan, zetorren —
Page 460 and 461:
Page 462 and 463:
Page 464 and 465:
En la frontera misma de la naturale
Page 466 and 467:
Page 468 and 469:
Page 470 and 471:
Page 472 and 473:
Page 474 and 475:
Page 476 and 477:
Page 478 and 479:
Page 480 and 481:
Page 482 and 483:
Page 484 and 485:
Page 486 and 487:
Page 488 and 489:
Page 490 and 491:
Page 492 and 493:
Page 494 and 495:
Page 496 and 497:
Page 498 and 499:
Page 500 and 501:
512 Lizarra Euskararen Aldeko Lan e
Page 502 and 503:
ta hamar bazkide inguru zituen Nafa
Page 504 and 505:
Page 506 and 507:
Page 508 and 509:
Page 510 and 511:
9. ONDORIOAK Laburpen edo sintesi h
Page 512 and 513:
Page 514 and 515:
Page 516 and 517:
Page 518 and 519:
Page 520 and 521:
Page 522 and 523:
Page 524 and 525:
Page 526 and 527:
ERANSKINAK 1. taula. 1863ko eremu e
Page 528 and 529:
Page 530 and 531:
Page 532 and 533:
Page 534 and 535:
Page 536 and 537:
Page 538 and 539:
Page 540 and 541:
(3) Irurtzun (Irurtzun, Etxeberri e
Page 542 and 543:
BIBLIOGRAFIA ABAD, M. (1994). El ca
Page 544 and 545:
Page 546 and 547:
Page 548 and 549:
Page 550 and 551:
Page 552 and 553:
Page 554 and 555:
Page 556 and 557:
Page 558 and 559:
Page 560 and 561:
Page 562 and 563:
Page 564:
show all

Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?