istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
nesi’ndeki üretim fazlası ile yapılmasının öngörüldüğü
anlaşılıyor. 1857 yılının başlarında şehrin
6. Daire olarak tanımlanan kesiminin (bugünkü
Beyoğlu) aydınlatılması için Dolmabahçe Gazhanesi
ile Taksim arasındaki hat döşenmiş ve Grande
Rue de Pera (İstiklal Caddesi) İstanbul’un kamu
kaynakları kullanılarak aydınlatılan ilk caddesi
olmuştur. Aynı yıl bir iddiaya göre Beyoğlu’ndaki
Naum Tiyatrosu da Abdülmecid’in özel izniyle
Dolmabahçe Gazhanesi’nde üretilen havagazı ile
aydınlatılmıştır. Bu erken evrede konutlarda gaz
kullanımı henüz gündemde bile değildir.
2 Şubat 1857 tarihli Journal de Constantinople
gazetesinde Pera Caddesi’ne açılan ara sokaklarla,
Galata bölgesinin de aydınlatılmasına çalışıldığı,
lambaların birbirinden seksen ayak uzaklıkta ve
yolun yalnızca bir tarafına dizildiği yazılmaktadır.
Pera sakinlerinin yakında bir toplantıya çağrılarak,
sokak ve evlerinin aydınlatılması için ne
kadar para ödeyeceklerinin belirleneceği haber
verilmekte, ayrıca bu aydınlatmaların daha geniş
bir alana yayılabilmesi için ikinci bir gazhaneye
gereksinim olduğu eklenmektedir.
Beylerbeyi Sarayı’nın aydınlatılması amacıyla,
Dolmabahçe ile belki aynı yıllarda Kuzguncuk
sırtlarında da bir gazhane kurulduğu anlaşılıyor.
1880 yılı ortasındaki bir belgedense, Beylerbeyi
Sarayı ve Üsküdar’ın havagazıyla aydınlatılması
için gazhanenin tamir ettirilip faaliyete geçirilmesi
istenir. Belli ki, tesis kurulmuş, ama etkin
olarak çalıştırılamamıştır. Ne kadar süreyle çalıştığı
bilinmeyen bu tesisin boyut ve üretim çapı
açısından fazla önemli olmadığı düşünülebilir.
1911 yılında Beylerbeyi Sarayı’na mahsus Kuzguncuk’taki
gazhanenin kok kömürü imali için kiralanmasında
bir mahzur olmadığı belirtildiğine
göre, tesis kullanımda değildir. Nitekim, hemen
ardından, Gazhane arazisinden iki dönümün cami
ve mektep inşası için Evkaf ve Maarif Nezaretleri
adına alındığı görülür. 1915’ten sonra da Kuzguncuk’taki
gazhaneye ilişkin başka bir bilgiye
rastlanmaz. Kentsel hizmetlerin ekonomik gerçeklikler
dikkate alınmaksızın modernleştirilmek
istenmesi, İstanbul için uzun süre tipik olacaktır.
Batı ve Orta Avrupa’da çekici bir yatırım alanı olan
gaz temini İstanbul’da çoğu zaman kamuya zarar
ettiren bir etkinlik olacaktır.
19. yüzyılın son çeyreğinde Beyoğlu kesiminin
modern kentsel hizmetler konusundaki
talebi, kısa sürede gazhanenin kapasitesinin
artırılması ve yenilenmesini zorunlu kılar. Bu
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-105