istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Güncel kuzey ve kuzeylilik, hayli katıksız bir
özel teşebbüs ürünü, önce bunu tespit etmekte
fayda var. Varılan noktanın kamu yatırımları ve
vizyonu ile ilişkisi ancak dolaylı, ya da daha doğru
bir deyişle sermayeye tabi; kamu burada daha
çok sermaye birikim süreçlerinin önünü açmaya,
engelleri ortadan kaldırmaya yönelik etkinliklerle
ortaya çıkıyor, arka planda “destekçi” konumda
duruyor. İkincisi, bu pek de öyle uzun uzadıya
düşünülmüş, planlanmış bir süreç değil; daha çok
spontane bir reaksiyon olarak gelişmiş. Bu hali ile
19. yüzyıldaki ilk “özgün” hareketi çağrıştırıyor.
1980’lerin ortalarında sürecin başını çeken finans
kapitalin fiziksel operasyon alanının genişlemesi
kaçınılmaz bir ihtiyaç olarak gündeme geldiğinde,
kamunun ilk öngördüğü “plan” bugün vardığımız
nokta değildi. Döneme damgasını vuran Dalan
operasyonlarının niyeti, -diyelim daha çok bir
Londra örneğini andırır şekilde- tarihi merkezi
iş alanının bulunduğu Sirkeci-Karaköy aksından
hareketle, bir koldan Haliç içlerine, diğer koldan
Taksim yönünde Beyoğlu sırtlarına doğru
genişletmek, kısacası şişirilmiş bir merkez olarak
yeniden biçimlendirmek olarak okunabilir. Bu
amaçla girişilen Haliç ve Pera - Taksim istikametli
büyük çaplı kentsel operasyonlar ciddi muhalefetle
karşılaştı. Büyük başkan üçüncü dönem
seçilemeyince finans kapital acil mekan ihtiyacını
içgüdüsel bir kararla çift otoyollu metropoliten
ulaşım ağının merkezi eklemlenme bölgesinde
giderme yolunu seçti. Oysa Mecidiyeköy-Maslak
koridoru hiç de bugün oynar hale geldiği role göre
planlanmamıştı.
Bugün kenti yeniden biçimlendiren temel
saik, yeni sermaye birikim modeli: Kentin fiziksel
yapısının üretimi ve yeniden-üretimi ve kent
içindeki hizmet ve mal tedarik zincirleri, artık
büyük ölçekli sermayenin doğrudan ilgi alanına
dahil. (Daha yakın geçmişe kadar böyle değildi,
bu alanlar hemen tümü ile küçük sermayenin
tekelinde sayılırdı.)
Geçiş döneminin toplu elit intiharı kente bu
dönemde hayli tarihsiz ve artık istisnasız yalnızca
gelir düzeyi üzerinden tanımlanan bir yeni
elit “kazandırdı”. Bu yeni elit, kente fiziksel olarak
konuşlandığı kuzeyden, çeperden, dışarıdan
bakmayı alışkanlık haline getirdi. Bu dönemde
metropoliten alanın güneyi, merkezi, içerisi, fethedilecek
bir alan, özellikle bir potansiyel iş alanı
olarak yeniden kurgulandı: Hizmet ve malların
yenilenmiş bir formatta götürülmesi gereken geniş
ve bakir bir coğrafya. Ancak bu iş için fiziksel
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-217