istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Medeniyetler diyaloğu söylemine uygun sayısız
fotoğraf karesi var İstanbul’da. Minare ve çan
kulesi bir arada, bazen bir Sinagog, geri planda bir
martı. Oysa kiliselerin, sinagogların bu fotoğraflara
yansımayan yaraları var. 500 yıllık hoşgörü
söylemleri, eşitlik ve laiklik referansları bu yaraları
görünmez kılmaya yarasa da onları sarmaya
gönüllü değildir.
Sınırlamalar üzerine inşa edilmiş bir ortamda
azınlık olmak bazı şeyleri yapamamak anlamına
gelir. Kiliseye ek bina yapamamak, çan kulesini
tamir edememek, kendi vakıflarına ait olan ama
devlet tarafından el konulmuş malları geri alamamak,
her an nasıl olmuşsa elde kalmış taşınmazları
devlete kaptırmaya karşı koyamamak, okul
kitaplarından silinmiş tarihlerini hatırlayamamak.
Bu anlamda azınlık, nefes almak için gerekli
olan mekandan ve anlamlı bir hayat sürmekten
yoksun bırakılma halidir.
İstanbul, etnik ve dini zenginliğe Türkiye’nin
birçok ilinden daha tahammüllü. Ancak kimin
azınlık olduğuna karar veren tek bir merci varsa,
o da Lozan endeksli düşünen ulus-devlettir. Bu
devletin kurumlarına göre azınlık kavramı sadece
gayri Müslimler için kullanılmalı. Bunların arasında
da sadece Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler
azınlık haklarına sahipler. Azınlıklardan, farkılıktan,
ötekilikten haz etmeyen bir devlet tarafından
tanınmış olmak, haktan çok kontrol ve sıkıntı getirir.
Ulus-devletin tahayyül ettiği ve de yok olmasını
derinden arzuladığı resmi azınlıkların nüfusu
bugün yüz bin dolayında olsa da, toplam İstanbul
nüfusunun yüzde birini dahi teşkil etmiyor.
Ancak ulus-devletinin kategorilerinden
kurtulunca çok farklı bir tablo ortaya çıkıyor:
Kürtler, Bulgaristan Türkleri, Süryaniler, Yahudi
dönmeleri, anadilleri Zazaca olan Dersimliler,
Lazlar, Hatay ve Urfalı Araplar, yurdun her köşesinden
gelmiş ve büyük şehrin görece özgürlüğünde
ayakta kalmaya çabalayan travestiler.
İstanbul’un semaları ve vicdanı giderek yükselen
bayrak direkleri ve cami minareleri tarafından
delinse de, İstanbulluların çoğunluğu bugün bir
azınlığa mensup. Ulus-devletin hayalinde sadece
yok olmaya mahkum azınlıklar görünse de, devletin
ötesinde çoğunluk-azınlık ikileminden daha
gerçek, gergin ve zengin bir dünya var.
—Kerem Öktem
>Etnisite, Sinagog
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-038