istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
ve sakat çocuklar da doğurur. Coğrafyası, tarihinin
derinlerine uzanan arketipler ve bunlara bağlı bir
hafıza bu doğurgan gövdenin omurgası olmayı
sürdürürken, doğum, yaşam ve ölüm öyküleri
mekanın dehlizlerinde, mimarinin simgeselliğinde
ve dilin muğlak ve temsili dünyasında birlikte
dolaşırlar.
İstanbul için beden metaforunun çoklu bir
anlamı vardır. Boğaz kentin ana gövdesini ikiye
ayırır, derin tektonik yarığın suları iki kıta arasında
akar. Buna karşılık Haliç daha uysal bir girinti
olarak aynı yakanın, kentin Avrupa’da kalan
parçasının, farklı mizaç, kültür ve yaşam biçimlerini
ayıragelmiştir. Ve bu ayrılan parçalar hep
birleşmeye çalışır, sallar, sandallar, peremeler,
vapurlar, köprüler ve tünellerle. Ve bu kente ait
olmayan yabancı uzuvlar su yollarını durmaksızın
kateder: Dev bir tanker ya da savaş gemisinin
uzun davetsiz gövdesi Boğaz sularını yarar geçer.
İstanbul’un erotizminden söz etmek için beden
metaforuna başvurmak, başka su kentleri için
de geçerli olan kolaycı bir antropomorfik çağrışım
olurdu, İstanbul’da bu çağrışım ne denli güçlü
olsa da... Ama suyla bölünmenin, sonra vadilerle
bölünmenin, sonra yaşam biçimleri farklılığının,
sonra bellek ve derinlik ve biçimler ve simgeler
farklılığının yarattığı başka parçalanmalar, kentin
belirsizliğini ve parçalarının süreksiz, gerilimli
ilişkilerini çoğaltan verilerdir. Bu süreksizlik
Kemerburgaz’dan Adalar’a kadar sürer gider.
Venedik ve New York gibi liman kentlerinde
de uzaktan, denizden (karşıdan) algılanan
kent imgesinin en etkileyici öğesi olan siluet,
İstanbul’da coğrafyanın ve mimarinin sunduğu
perspektiflerle çeşitlenir (bak. Siluet). Bu siluet
kente deniz yoluyla gelenler için her zaman
düşsel kurguların kaynağı olmuştur, 19. yüzyılın
son çeyreğinden itibaren buna garlar eklenir:
Demiryolunun izlediği kırlar, varoşlar, eski
banliyöler koridoru, kentin her iki yakasında da
iki farklı siluete açılan çarpıcı algıyla son bulur.
Yine Venedik’e benzer biçimde ve ondan da daha
net olarak gar, sokağa veya meydana değil, suyun
ötesindeki kente açılır, kent kendini zaman
ötesinden taşıdığı siluetiyle sunar. Bu yanılsama
adım atılan ilk sokakta kaybolacaktır. Siluetin
zamanötesi varlığı topoğrafya ve anıtlarla beslenir
ama fotoğrafın icadından bu yana bu imge de
değişkendir. Liman şehri İstanbul’un sisi, lodosu,
tipisi ve farklı saatlerde denizde yansıyan ışık,
siluetin algısını değiştirir –objektif ve enstantane
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-096