istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
DOLGU ZEMİN
İstanbul son iki yüzyılda düşeyde büyümezden
önce (ve kuşkusuz şimdi de) yatayda denize doğru
büyür(dü). [Ed.]
Antik dönemin kapalı limanları, deniz surları,
surönü, Bokluk ve Çöplük iskeleleri, Langa
Bostanları, Dolmabahçe ve Çırağan Sarayları,
Sirkeci, Salıpazarı ve Haydarpaşa rıhtımları,
Haliç ve Marmara park yolları... Dolgu zemin
kıyı kentlerinde zaman-mekansal dönüşümün
bir tanımıdır; kent ile denizin arayüzünün fiziksel
ifadelerinden birisidir. Deniz kentinin sınırı,
doğal kıyı formasyonları ile uyum içinde veya
bunlarla çatışma halinde yapılanabilir. Birinci
olarak doğal süreçlerde, jeolojik ve hidrolojik formasyonlarla
ortaya çıkan kıyı dolgu alanlarından
bahsedilebilir. İkinci bir anlamda dolgu zemin,
deniz-kent sınırında doğal kıyı çizgilerinin dönüştürülerek
şekillendirilmesinde ve kısıtlı bir
eşikte mekan elde edilmesinde yapısal bir araçtır;
rıhtımlar, mendirekler, tahkimatlar, kıyı yolları,
yeni yerleşimler ve yapay adalar gibi dolguların
tümü bu başlığa dahildir. Üçüncü olarak, birinciyle
ilişkili ve ikinciyle çelişkili bir biçimde,
insan eliyle tasarlanmış kıyı çizgisi doğal veya
beşeri atıklarların dolgusu ile dönüşebilir; bu
ihtimalde dolgu zemin deniz-kent ilişkisinin
sürdürülebilirliğini tehdit eden bir oluşumdur.
Kıyının yere dönüştürülmesi her zaman denizin
yersizleştirmesine karşı bir uğraştır; yersizleştirme
faktörü dolgu zeminlerin oluşumunda ve
sınırlandırılmasında belirleyicidir.
Bir liman kenti olan İstanbul’da da kentsel
dönüşümlerin kıyıdaki ölçeği dolgu zeminlerdir.
Burada kıyı, Antikite’den günümüze doğal
oluşumlar, arkeolojik kalıntılar, tarihi ve yakın
dönem yapıları ile katmanlar halinde şekillenmiştir.
Katmanlaşmanın sınırları kentin bütün
cephelerinde aynı değildir: Farklılaşmalar denizin
derinliği, akıntılar ve dolguların niteliği kadar
yerleşimin tarihsel yoğunluğu ve sürekliliği ile
deniz-kent arayüzünün kurgulandığı bölgelere
bağlıdır.
Bizans-Konstantinopolis-İstanbul’un kıyısı,
liman tarihinin bir çok yapı tipi yanında dolgu
zemin olgusunun tarihsel gelişimini barındırır.
Antikite’den Ortaçağ’a kentin kıyısında belirleyici
yapılaşma biçimi, surlar ve doğal koyların
mendireklerle kapatılması ile tanımlanan kapalı
limanlardır. Burada liman havuzları kent-deniz
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-081