istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
çeperlerinde adacıklara dönüşmüştür. Varoşlar,
ucuz emek ve kentin kayıtdışı ekonomisi ile kent
ekonomisine eklemlenmektedirler ve çoğu geleneksel
muhafazakar toplumsal özellikler ve cemaatleşme
özelliklerini korumaktadır. Hısım-akraba
ağının Anadolu’daki memleketleriyle ilişkilerini
kentsel-toplumsal örgü içinde sürdürmüşlerdir ve
hala sürdürmektedirler. 1970’lerin Arabesk müziği
(bak. Arabesk), köyden kente göçün sosyal problemlerini
yansıtmakta, kent içinde ekonomik ve
toplumsal şartlar altında ezilen, kentli olmayan
mazlumları anlatmaktaydı. 2000’lerde ise popülist
ve gösteri kültürlerinin özneleri olan büyük alışveriş
merkezlerinin neredeyse hakimiyetindeki
kentin tüketim kültürü ile birebir gelişen bir tür
Hip-Hop, Kral TV Pop müziğinin, bir kısım varoş
gencinin kente bakışlarını, kente nasıl eklemlendiğini
yansıtmaktadır.
Benim yaşadığım semt olan Tophane’de (Kumbaracı
Yokuşu ve Boğazkesen Caddesi arasındaki
yerleşim alanında) Çingeneler, Siirtli Araplar ve
az da olsa Kürtler yaşamaktadır. Kent merkezinde
bir küçük varoş alanı olarak adlandırabileceğim
bu semt, Merter’in arkasındaki varoşlara ve
diğerlerine göre sokak kültürünü zengin tutma
anlamında daha romantiktir. Güvenlik cemaat
ilişkileri ile sağlanır ve tüketim ucuzdur; kentin
tam merkezinde yer alır; parası olmayan ve üstten
empoze edilen kent kültürüne kendini ait hissetmeyen
kentli için yaşaması rahat bir semttir.
Diğer yandan Tophane, elitist kentlinin yaşamaya
cesaret edemediği, uyuşturucu, hırsızlık ve fuhuş
dolayısıyla yaşanamayacağını düşündüğü bir
yerdir. Mekansal olarak İstanbul’da varoşlar, seçkin
modernist kentli elit tarafından hala tekinsiz
ve kente dair korkuları meşrulaştıran yerlerdir.
Hırsızlık, cinayet, fuhuş, uyuşturucu, radikal sol
eğilimler ya da terör, elitist kentlinin, devletin ve
medyanın varoşları suçlulaştırmada kullandıkları
söylem kodlarıdır. Dolayısıyla kentsel dönüşüm
ve iyileştirme projeleri adı altında (bak. Güzelleştirme;
Kentsel Dönüşüm; Temizleme), sadece
özel girişimciler değil devletin kurumu TOKİ bile
bu söylemleri kullanarak rant pazarını desteklemekte
ve dönüşümleri meşrulaştırmaktadır.
Bu nedenle, hem siyasi-kültürel kimlik ayrımcılığını
meşrulaştırma ve kontrol edilebilirliğini
kolaylaştırmada, hem de ekonomik bağlamda
kısa dönemli kazançlar elde etmede “varoşlar”
araçsallaştırılmaktadır. Gelecekte varoşlar mı
Toplu konutların, kentsel dönüşüm projeleri ile
birlikte ne yazık ki varoşların merkezleri olacaklarına
inanmaktayım. Böylece kent merkezleri,
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-376