istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
PALİMPSEST (II)
Kentin yaz-boz belleği.
İstanbul gibi büyük bir hızla değişen bir kent için
bellekten söz etmek ne kadar da zor. Ancak üst
üste yığılan ve her yeni katman eklendiğinde alttakileri
biraz daha okunmaz kılan bir yapıdan söz
edilebilir. Bu katmanlar yalnızca fiziksel katmanlar
olarak da anlaşılmamalı. Sosyal yapı, yaşam, kenti
kullanma alışkanlıkları da bu yaz-boz tahtasının
bir parçası. Üstüne üstlük hızlı değişmenin getirdiği
zorluk yetmezmiş gibi, bir de yolun, yordamın,
kuralların kaygan bir zemine oturması işleri daha
da zorlaştırıyor. Kayıt tutma, kural altına alma,
regüle etme geleneği de yok denecek kadar az. 20.
yüzyılın ikinci yarısında girişilmiş birkaç önemli
müdahale de kentin belleğini biraz daha okunmaz
olmaya mahkum etmiş. Çok binyıllık tarihli
ama geçmişi olmayan, okunamayan bir kent. Total
kaos ve algılanması, içinde yaşanması çok zor bir
çevre kaçınılmaz sonuç gibi görünüyor değil mi
Sonuçlar şaşırtıcı biçimde tam da öyle değil. Bu
hızlı değişim/dönüşüm ve katmanlaşma çok canlı
dinamikler getiriyor İstanbul’a. İçinde yaşarken
İstanbul’a bakmayı, onu anlamayı zorlaştıran bu
dinamikler dünyaya bakmayı kolaylaştırıyor bir
taraftan. Bugün İstanbul, dünyanın en net göründüğü
kentlerden biri.
Bu belirgin okunaksızlık, görünür görünmezlik
durumunu neye borçluyuz peki Bu kadar yazboz
tahtasına, bir konglomeraya dönüşmüş olan
bir yapı nasıl hala tüm geçmişlerine ait karakterleri
taşımaya devam etmektedir İşin sırrı bence
palimpsest kavramında gizli. Palimpsest, siline
siline tekrar tekrar kullanılan parşömen kağıdına
verilen isim. Yunanca palin (yeniden) ve psestos
(kazınmış) sözcüklerinden gelen Latince bir terim.
Parşömeni ne yırtıp atma ne de olduğu gibi
saklama durumundan bahsediyor. Bellek parşömenin
fiziksel varlığının üzerinde katmanlaşarak
birikip duruyor. Her yeni yaz-boz operasyonunda
alttakilere ulaşmak biraz daha zorlaşıyor, ama
imkansız hale gelmiyor. Parşömen pahalı ne de
olsa; yeniden kullanmak hem ekonomik hem de
hızlı, kolay bir çözüm. İstanbul’un sırrı da burada
bence. Yıkılıp yeniden inşa edilme (bak. Yıkım ya
da Çarpık Kent) eylemiyle değil de katmanlar halinde
tadil edilmek biçiminde gelişmiş, gelişmekte
olmasında. Ne de olsa fiziksel olarak yüz yılda
ortalama yüz santimetre yükselen bir şehirden
söz ediyoruz. Ya sev ya terk et! Hatasız kul olmaz.
—Cem Yücel
>Yıkım ya da Çarpık Kent
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-263