istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
veya resmen adlandırılmamış tüm meydan, sokak
ve caddelere ad verilmeye girişilir. Bu tür adların
bir kesimi eski semt ve mahalle adlarını yineler.
Önemli kesimi yeni ulusalcı ideolojik yapılanma
çerçevesinde oluşturulan “Türk kahramanları
ve ünlüleri panteonu”na referansla adlandırılır.
Osmanlı ve Cumhuriyet tarihinin tüm ünlülerine
en az birer yer adı isabet eder. Bu ünlülerin çoğunluğu,
askeri ve idari kimliklidir. Farklı kimlikli
olanların da hepsi ideolojik bir seçme mekanizmasının
varlığına işaret eder. Bu sayede bugünkü
İstanbul’da Atatürk, Ata, Mustafa Kemal, Namık
Kemal, Mimar Sinan, Barbaros gibi adları taşıyan
onlarca sokak ve cadde vardır. Ama, örneğin, tek
bir Nazım Hikmet Caddesi bulunur. En önemli
caddelerse yakın tarihi çağrıştıracaktır. İstiklal
Caddesi, Cumhuriyet Caddesi gibi... Cadde ve sokak
adlarını genelde ideolojik olarak onaylamış
tarihsel kişilik, olay ya da kavramlarla bağlantılı
kılmak için ne denli uğraşılırsa uğraşılsın, dev
bir metropol için bu yeterli olamayacağından,
çoğu sokak Aslı, Ceylan, Aslan, Gül, Cennet, Çınar,
Çelik, Çiğdem, Mutlu gibi “tarafsız” ya da
göndermesiz adlar taşır. Bunların seçiminde bile
bir rastlantısallık olduğu söylenemez. Yine de
1950’lerde kentsel toponimideki ideolojik ağırlığın
bir oranda azaldığı gözlemlenebilir. İdeal
Tepe, Bahçelievler gibi semt adları belirir. Ancak,
yeni kurulan en geniş uydu kente 1958’de Ataköy
adının verildiği de unutulmamalıdır.
1923-1985 arasındaki İstanbul kentsel toponimisi
genelde bazı dalgalanmalara rağmen kararlıdır.
Olsa olsa, 1960 ve 1980 askeri darbelerinin
getirdiği bazı arızi değişimlerden söz edilebilir.
Örneğin, Beyazıt Meydanı 1960 darbesi sonrasında
Hürriyet Meydanı olarak adlandırılır. 1985 sonrasındaysa
yer adları verme pratiğine, eski ideolojik
angajmanlar unutulmamakla birlikte, yeni bir
eleman eklenir: Batı dillerinden alıntılar yapılmaya
başlanır. Yeni yapılan banliyö siteleri Kemer
County adlı ilk uzak banliyö (exurbia) yerleşmesinden
başlayarak böyle adlar edinecektir. Adı,
“County”, “City”, “Residences” gibi terimlerle biten
onlarca yeni site vardır. Bu tür adlar hemen daima
orada yaşanacak yaşamın yüksek standardına ve
kent genelindeki eğilimlerden ve sınıfsal-kültürel
tercihlerden kopukluğa referans verirler. Yeni
yerleşmeler, adlarıyla da kent genelinden ne denli
farklı olduklarını ilan ederler. Aynı adlandırma
yaklaşımı, kentsel toponimide önemli merkezleri
tanımlar hale gelen alışveriş merkezlerinin adlarında
da görülür. Onlarda da adın yabancılaşması
tesisin yüksek kalitesine işaret eder.
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-393