istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Nazırı Münif Paşa, Müze’nin önemini şöyle dile
getirir:
“Eskiden bizde eski eserlerin kıymeti pek
bilinmezdi... Halen Avrupa ve Amerika müzelerinde
mevcut eski eserlerin çoğu ülkemizdendir...
Bunu da bizde bu konuya eğilim ve rağbet
görülmemesinden dolayı yapıyorlardı. Bir süreden
beri Osmanlılar arasında bu ilgi başlamış ve
eski eserlere ilişkin bir kanun dahi çıkarılmıştır.
Müze-i Hümayun’un kurulması ise bunun en açık
örneği olduğundan, artık Avrupalıların bu konuda
hakkımızdaki fikir ve davranışlarını değiştirmeleri
ümit edilir.”
1880’lerin ortasına doğru Osmanlı topraklarının
her köşesinden payitahta gönderilen eserler,
1472 yılında II. Mehmet döneminde inşa edilen,
sultanın ve maiyetinin cirit gibi geleneksel oyunlar
oynadıkları sürelerde dinlenme mekanı işlevi
gören Çinili Köşk’e sığmamaya başlar. Osman
Hamdi Bey’in yönetimindeki müze için Alexandre
Vallaury’nin tasarladığı binanın cephesinin, yapımından
kısa süre önce Sayda’dan (bugünkü Lübnan
sınırları içinde) getirilen Ağlayan Kadınlar
ve İskender Lahdi’nden esinlendiği söylenegelir.
İlham perisi ne olursa olsun, Müze-i Hümayun
binası dönemin Batı’da inşa edilen bütün müzeleri
gibi yoğun neoklasik vurgusuyla, yüzyıllar boyunca
kapılarını Batılılara “lütfen” açan Topkapı
Sarayı’nda yerleşik ilk ve tek Avrupalıdır.
Müze-i Hümayun merkeziyetçi müzeleşmenin
de abidesidir. İmparatorluğun başkentine
toplanan her türlü antikiteyle yükselen müze,
1904 yılında Bursa’da açılan bir şubesi ile yerel bir
atılım gösterse de, devamlılık göstermez. 20. yüzyılın
ilk onyıllarının siyasi karmaşasına rağmen,
Osmanlı’da hareketlenen yeni müze projelerinin
de tamamı İstanbul içindir.
Osmanlı Müzesi’nin Batılı normlarla, onyıllarca
Batı’nın takdiri için yapılandırılmış olmasının
getirdiği geleneksel tavır, Cumhuriyet’in
ideolojik müdahalelerine rağmen neredeyse günümüze
kadar taşınır. Müze, belki de Batı’dan
alınan diğer kültür ve bilim kurumları gibi topluma
hizmetinin niteliğinden çok, çağdaşlık seviyesini
yakalaması ve Batı’nın ilgisini çekmesi
nitelikleriyle değerlendirilir. Osmanlı’nın son
dönemlerinde, toplumun kültürel yapısına değin
özgün yerel sanatlara ya da gündelik konulara
dair müzeler açılma eğilimi başlamışsa da,
Cumhuriyet’e pek de geniş koleksiyonlar intikal
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-246