istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
yeni kentleşme devam eder; daha da kuzeydeki
yağ lekelerine, uydu kentlere ve “sitelere” ulaşır.
Hareketin ve bu modern kentleşmenin ilk
işareti, Tütüncü Mehmet Efendi’nin imarından
itibaren Bağdat Caddesi’nden başlamıştır; eski
banliyö ve sayfiye semtleri bu eksenden başlayarak
gözde bir konut alanına dönüşmüştür ve
bugün de güneydeki prestijli kuşağın omurgası
ana caddedir. Omurganın mekanını çevreleyen
apartman mimarisi, üstün bir özeni ve kaliteyi
yansıtmaz ama bu durum, mekanın kentsel kalitesini
ve statü değerini etkilemez. Toplardamarı
tarihi olarak kuzeyden güneye doğru besleyen
ikincil damarlar, demiryolunun üzerinden ya da
altından köprülerle geçerek, bugün önemi azalmış
olan istasyonları Bağdat Caddesi’ne ve sahil
kesimine bağlayan caddelerdir… Dama tahtası,
bunların arasında kalan kılcal damarlar, ağaçlı
yollar ve bahçeli yüksek apartmanlarla devam
eder, atar-toplardamar hepsinin merkezi, birleştiricisi
ve belkemiğidir.
Bu omurga ve çevresindeki konut alanında
ikamet biçimi köşklerden villalara, oradan apartmanlara
evrilmiş ama bu çok katlı ve bahçeli burjuva
ya da küçük burjuva yaşam ortamı hiçbir
zaman bir yatakhane-kent olmamıştır. İç kesim
sakin olsa da, cadde canlılığını korur; donatıları
çevresini ve bu canlılığı besler. 30’lu, 40’lı yıllarda
şık hanım ve beylerin özenli ve resmi giysileriyle
at bindikleri, köşk ve villa arka bahçelerindeki
kortlarda tenis oynadıkları, yalı rıhtımlarında,
denize inen sokak bitimlerinde ve 1930’lardan
itibaren açılan plajlarda yüzdükleri kentsel coğrafyadaki
çiçek ve bağ kültürünün yerini, peyzaj
düzenlemesi ya da otopark, havuzlu bahçelerin
yerini ise yüzme havuzu veya “fitness center”lar
almış, plajlar dolgu alanlarına, marinalara dönüşmüş,
sonra dolgu alanlarının homojen peyzajının
denizle buluştuğu belirli noktalarda yeniden
açılmıştır. Eski gazinoların, bahçe sinemalarının
yerini alan sinema kompleksleri, café’ler, şık mağazalar
giderek çoğalmış, bunların üzerinde yoğunlaştığı
Bağdat Caddesi, canlı bir kaldırım boyu
ve zemin katı etkinliğinin merkezi ve taşıyıcısı
olmayı sürdürmüştür. Bu iz boyunca “piyasaya
çıkılır”, “vitrin bakılır”, alışveriş yapılır, “markalar”
izlenir: Bunlar bazen giysi, bazen otomobil
modelleridir. Bağdat Caddesi bir tüketim, alışveriş
ve temaşa mekanıdır; orada seyredenler ve seyredilenler
vardır. Pazar günleri “yukarı” semtlerin,
E5 boyu ve kuzeyinin gençleri de güneye inerler
ve cadde, farklı bir erotizm yüklü imgelemin mekanı
olur.
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-042