istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
amaçla, önce Hazine-i Hassa tarafından işletilen
Dolmabahçe Gazhanesi 1874’te Şehremaneti’ne
devredilir. Ama, Saray ve benzeri önemli binaları
aydınlatma ve ısıtma işlevini görmesi nedeniyle
1889 yılında Tophane-i Amire Müşiriyeti’ne, yani
yeniden merkezi yönetime aktarılır ve bir süre
devlet tarafından işletilir. 1909 yılında yeniden
Şehremaneti’ne bağlanan Dolmabahçe Gazhanesi,
1914’te 50 yıllığına Fransızlara ait olan Beyoğlu-
Yeniköy Türk Anonim Gaz Şirketine devredilecektir.
Adı geçen şirketle Cumhuriyet hükümeti
ek mukavele yapmış ve imtiyaz sürdürülmüştür.
İnönü Stadyumu’nun genişletilmesi kararıyla
Dolmabahçe Gazhanesi’ni aşamalı olarak taşımak
üzere Kağıthane’de Poligon mevkiinde yeni bir
gazhane daha kurulur. 15 Ağustos 1960 tarihinde
Dolmabahçe Gazhanesi’nde üretim durdurulmuştur.
İmtiyaz süresi 1964 yılında biten Beyoğlu ve
Yeniköy Daireleri Türk Anonim Gaz Şirketi’nin
imtiyazı yenilenmemiş ancak, 1984’e kadar Türk-
Fransız ortaklığı olarak Beyoğlu Muvakkat Gaz
İşletmesi adı altında çalışan Beyoğlu Gazhanesi
bu tarihte yapılan düzenlemelerle İETT’ye bağlanmıştır.
Tarihi Yarımada kesiminin gazla aydınlatılmasına
yönelik ilk imtiyaz 1873’te Johans adında
Belçikalı birine verilmekle birlikte, aynı yıl
içinde fesholunur. Ardından Fransız müteahhit-mühendis
Jove’ye ihale edilir ancak, onun
adına çalışmaları yürütecek mühendisin yaptığı
planların yetersizliği ve mukaveleye uyulmaması,
süreci yeniden kesintiye uğratır. 1874 yılında bu
kez senelik maaş karşılığı Belçikalı mühendis
Leon Somoza getirtilerek Yedikule Gazhanesi’nin
kurulması görevi ona verilir; ama, onun değerlendirmeleri
de kabul görmez ve kendisine yolluğu
verilerek kontratı feshedilir. 1880’de müdürlük
görevinin bu konuda bilgisi olduğu belirtilen
Mehmed Efendi’ye verilmesi dışında geçen süre
zarfında yapılan çalışmaların ayrıntısı bilinmez.
Yedikule Gazhanesi, ulaşım kolaylığı sağlamak
açısından deniz kenarında 52.000 metrekarelik
bir alanda inşa edilmişti. Bu sırada
havagazı üretiminde kullanılan maden kömürünün
deniz yolu ile Batı Avrupa’dan ithal edildiği
ve Türkiye’de kömür çıkarılmadığı hatırlanmalıdır.
1880’den başlayarak Şehremaneti tarafından
işletilen gazhanenin işletme imtiyazı, bir Fransız
grubuna verilse de, daha iyi şartları nedeniyle 19
Eylül 1887’de 40 yıl süreyle Hasan Tahsin adlı bir
tüccara devredilir. Hasan Tahsin 1888’de imtiyazı,
kendisinin de ortakları arasında bulunduğu İs-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-106