istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
alırlar romanlarda. Bu açıdan, züppe tiplerinin yavaş
yavaş karaktere de dönüştüğü Servet-i Fünun
romanları, artık kentte sadece modern yaşamın
renklerinin değil, dehşet ve boğuntusunun da
görülmeye başlandığının ipuçlarını verirler. Beraberinde
bir arayış halini de getiren bu boğuntu/
sıkıntı hissi, kalabalıklarla birlikte modern akışa
kapılan, ancak bu akışı, bu akış içinde yitip gitme
ya da akışa sırt çevirip “tutunamama” tehlikesini
fark etmeye başlayarak, aşk adını verdikleri bir
aşkınlığı tutunulacak bir dal olarak gören karakterler
yardımıyla ifade edilir. Bu doğrultuda, sözü
edilen bölünmenin mekansal karşılığı ise Beyoğlu
ve Boğaziçi’dir. Beyoğlu, hızlı yaşamı, sokakları,
lokantaları, otelleriyle geçiciliği imleyerek mekansızlığı
aktarırken, Boğaziçi yerleşmeyi, belli
bir mekana sahip olmayı gösterir.
Servet-i Fünun döneminde tüm çelişki, arayış
ve eksiklik hisleriyle birlikte yaşam biçimlerine
sahip çıkmalarına izin verilen karakterler vasıtasıyla
kendine ifade alanı açan kent, sürekli savaş
dönemiyle birlikte farklı bir görünüm edinir.
Osmanlı İmparatorluğu için şartların daha da
zorlaşacağı bir dönemle açılan 20. yüzyıl, kent
anlatısı için de belirleyici olur. II. Abdülhamid’in
baskıcı yönetimi ve bu yönetime karşı özgürlük,
eşitlik, kardeşlik, adalet gibi Fransız devriminden
alınan temel prensipleri öne çıkaran grupların
faaliyetleri yüzyıl başının ana kutuplaşmasını
belirleyerek, edebiyatın yeni rotasını da çizmeye
koyulur. 1908 Jön Türk Devrimi sonucu Meşrutiyet
yanlılarının zaferiyle kapanan bu dönemin
ardından, politik ve toplumsal hareketlilik tüm
hızıyla devam eder. Döneme ağırlığını koyan II.
Meşrutiyet ve İttihat ve Terakki yönetimiyle birlikte,
artan ulusalcı isyanlar, Balkan Savaşları ve
ardından yaşanan I. Dünya Savaşı, 20. yüzyılın
ilk çeyreğine damgasını vurur. İmparatorluğun
çöküş sürecinin de hızlandığı bu dönem, aynı
zamanda Milli Mücadele döneminin ardından
ulus-devlete geçişin de hazırlayıcısı olur. Genel
bir “yeniden-düzenleme dönemi” olarak da alabileceğimiz
Meşrutiyet Dönemi, birey/vatandaşın
belli politikalar çerçevesinde düzenlendiği, “iyi
ve kötü”nün sınırlarının yeniden çizildiği, belli
modellerin dayatıldığı bir kimlik inşa sürecine
işaret eder. Davranış biçimlerinin toplumsal bir
birlik havası içinde gündelik hayatta standartlaşması
sürecinde, kent de 20. yüzyılın ilk çeyreğinin
hareketli yapısı çerçevesinde üretilen söylemler
de “makbullük” algısı bağlamında ele alınır. Genel
olarak, Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık ve
Türkçülük olmak üzere dört ana koldan ilerleyen
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-090