istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
değerleri, alıntının nesnelliğinden çok sunulmak
istenen yanılsamayı yansıtır, tıpkı daha önceki
Oryantalist bakışların sunduğu imgelerin üzerine
resmedildiği soluk parşömenlere kayıtlı gravürler
gibi.
Temsil, kentin ve siluetin kendisi değil, görülmek
ve gösterilmek istenendir, yine her temsilde
olduğu gibi. Batılı gezgin ve Levanten aynı
görüntüye egzotizm ve Oryantalizm gözlüğüyle
bakar, Doğu’nun gizemlerini, sıcaklığını, kızıl
tonlarını, çekiciliğini ve şehvetini görür, gördüğünü
sanır; Haliç’in güneyindeki mahallelerden
kuzeye, Pera’ya bakan 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl
başı Müslüman Türk’ü, bir başka tenselliğin ve
onu meşrulaştıran modernite arayışının itkisiyle
Oksidantalist hayaller geliştirir. Yapı simetrik ve
her zaman fiktiftir.
Ama kent imgelemi uyarır, ikonik tasvirde
olduğu gibi, sözel temsilde de... Bir İstanbul edebi
külliyatı vardır ve bu söylem imgelerini, ikilemlerini,
çıkmaz sokaklarını ve labirentlerini, giderek
gizemli dokunmaları içerir: Abdülhak Şinasi Hisar,
Ahmet Hamdi Tanpınar, Sait Faik, Asaf Halef
Çelebi, Ece Ayhan, Latife Tekin ve Orhan Pamuk
farklı İstanbul’larda dolaşır, farklı titreşimler sunarlar.
Alain Robbe-Grillet’nin L’immortelle’de
sunduğu sürreel ve modern oryantal düş, Loti’ninkinden
farklıdır. İstanbul yeni zamanlarında bunların
da uyarıcısı ve çoğaltıcısıdır.
Ve bu kent gece saatlerinde de yaşar. İki kıtayı
birleştiren köprüleri sabahın erken ve karanlık
saatlerinde de tıkalıdır. Biten bir gündemi, öngörülü
bir programı, sonlanması mümkün olan
bir buluşmayı, bir başka adreste ve o güne dek
keşfedilmemiş bir sokağın dibinde, sönük ışıklar
ötesinde kendi kentsel renkleri içinde sürdürme
olanağı verir ve aynı yeni zamanlarda çoğalmayı
sürdürür. Kentin ötesi vardır, bilinenle ötesinin
sınırı giderek belirsizleşir ve kentin işgal ettiği
coğrafyaya yayılır. Merak, bu kentte meşrudur, kişinin
aradığını bulacağı farklı adresler her zaman
bir yerlerde durur. Gündüz, ama özellikle gece
saatleri kentin, kentlilerin ve kent gezginlerinin
merakına açık mekanlar ve deneyimler sunarlar…
Bilinenin ötesini, henüz yaşanmamış olanı.
Farklılıkların bir arada yaşandığı İstanbul
birbirine bazen değen, bazen ayrışan yağ lekelerinden
oluşur; bu özellik bazı kent tarihçilerine
göre pre-modern dönemde de vardı. 19. yüzyılın
ikinci yarısından bu yana bu çoklu varoluş,
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-097