istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
“Işık şehri”nde yaşayanlar, birçok Alman’ın
Türkleri, kendilerinin yandaki varoşta oturan
münasebetsiz komşularını nitelerken kullandığı
terimlerle nitelendirdiğini öğrenince sinirlenirler.
—Kerem Öktem
>Kapalı-Site
VAROŞ (II)
16. yüzyıldan itibaren Macarcadan alınarak
kentlerin dış mahalleleri anlamında kullanılan
terim; 1990’lardan sonra kentlerin eskiden
imarsız ama artık çoğunlukla yasallaşmış
kesimini niteler. [Ed.]
İstanbul’da bir dolmuşa (bak. Dolmuş) atlayıp
Ümraniye, Dudullu ve Sarıgazi’ye veya Esenler
Otobüs Garı ile Merter arasındaki semtlere gittiğinizde,
Levent’deki iş kulelerinin hemen arkasına
geçtiğinizde ya da kozmopolit İstiklal Caddesi’nden
(bak. İstiklal Caddesi ya da “Beyoğlu”) birkaç sokak
aşağıya, Tophane’ye indiğinizde, ilk adımda
belki mekansal olarak değil fakat sosyokültürel
anlamda belirgin biçimde sınırlanmış, ayrılmış
semtlere varırsınız. Varoş, genel anlamda sadece
ekonomik olarak alt sınıfın yaşadığı semtler değil,
aynı zamanda elitist modern kent kültüründen
dışlanmış kentli tabakanın yaşadığı semtlerdir.
Bu semtler aynı zamanda belirgin bir din, mezhep
veya etnik cemaate, ilişkiler ağına ve siyasi
kimliğe de tekabül edebilir. “Varoş”un uluslararası
kullanımı -anlamsal olarak birebir karşılığı
olmasa da- “ghetto”dur. Genel olarak, modern
kent tanımında, kentin çeperlerinde ya da kent
çeperi ve merkezinin birbirine karıştığı İstanbul
gibi günümüz mega-kentlerinde göç (bak. Göç) ve
sosyal kimlik ayrımcılığı gibi etkiler ile oluşmuş
bölgeler, semtlerdir. Kent yoksulluğu ve toplumsal
düzeyde verilen siyasi-kültürel kimliğin görünür
bir şekilde ortak kent kültürü ve yaşamına eklemlenme
mücadelesi, varoşun kente ait fiziksel bir
alandan çok sosyal bir olgu olarak tanımlanmasını
gerektirir. Birçok varoş, gecekondulaşma (bak.
Gecekondu; Post-gecekondu) dönemi ile birlikte
rant mafyası ve devlet güvenlik güçlerinin baskısı
altındadır. Kent çeperlerinde 1950’ler sonrasında
Anadolu’dan gelen göç dalgası ve gecekondulaşma
ile oluşan yerleşim alanlarının “apart-kondulaşarak”
1990’larda ekonomik anlamda kentin servis
sektörüne tamamen eklemlenmesi, çeşitli kültürel
kimliklerin sosyal anlamda kutuplaşmaları
ve “zorunlu göç” ile dönüşerek kentin içinde ve
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-375