istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Bugünkü Mete Caddesi, üzerinde önündeki
park alanına bakan bir apartman dizisi bulunan
kısa bir yoldur; Taksim Gezisi’nin yerindeki eski
kışla yıkılmadan önce onun arkasındaki düzlük,
sonradan bir toprak yol. O güne dek adı da yoktur;
Prost Planı’nda ismi 5 numaralı yol olarak geçer.
Vali Lütfi Kırdar döneminde Taksim Gezisi düzenlenirken
yol asfaltlanır, kuzeyde Taşkışla’ya
kadar uzatılır ve Taşkışla çevresindeki yollarla
bağlanarak akışkanlığı artar. Bir yanı apartman
dizisi, diğer yanı park olan kısa caddeyi park alanından
birkaç basmaklık bir yükselti ayırır ama
yayalar genellikle parktan geçmez, kaldırımları
kullanırlar.
İkinci bir bağlantı olan ve trafiği hiç tıkanmayan
Mete Caddesi’nin, parkın batı yönündeki
paraleli, yani Cumhuriyet Caddesi ise çok farklı
bir tarihe ve kimliğe sahiptir. Sıraselviler Caddesi
eksenini sürdürür ama daha çok İstiklal Caddesi
ve Tarihi Yarımada’dan gelen akımı kentin kuzeyindeki
gelişme alanlarına bağlayan omurga
işlevini üstlenmiştir. Mezarlıklar, bağlar ve seyrek
yerleşmeler arasından geçen, kuzey köylerine ve
av alanlarına uzanan bir yol olarak tarihi eskidir.
Öneminin artması, 19. yüzyılda Şişli, Nişantaşı,
Teşvikiye, Maçka, Tatavla (bugünkü Kurtuluş)
ve Pangaltı semtlerinin gelişmesiyle olmuştur.
1930’lardaki adı da Pangaltı Caddesi’dir. Daha
önce Kışla Caddesi olarak adlandırılan yol,
1869’dan itibaren artık ortası ağaçlı bir bulvardır,
üzerinde 1860’lardan itibaren tramvay çalışır. 19.
yüzyıl ortalarında Harbiye Mektebi’nin açılışı ve
Tanzimat Fermanı ile gayrimüslim nüfusa tanınan
mülkiyet hakları nedeniyle cadde hareket
kazanır; Hıristiyan okulları, vakıf kuruluşları,
hastaneler ve köşkler yapılır. Prost Planı ve vali
Lütfi Kırdar’ın imar operasyonları sonrasındaysa
hareketlenme ivme hızlanır. Surp Agop Ermeni
mezarlığının yerine apartmanlar, Radyoevi, Spor
ve Sergi Sarayı, daha sonra ise, Hilton ile başlayarak
yeşil alanlar üzerinde inşa edilen büyük
otel yapıları yükselir. Topçu Kışlası’nın talim
yeri ise, bu yıllardan itibaren Talimhane semtidir;
burası, o günlerin mutena apartman bölgesi,
bugünün kısmen yayalaştırılmış (bak. Yayalaştırma)
oteller alanıdır. Pangaltı Caddesi’nin adı
Cumhuriyet Caddesi olur, Elmadağ kavşağından
itibaren Talimhane apartmanları ile Taksim Gezisi
dükkanları arasından ilerleyerek meydanla
buluşur; diğer yöndeki uzantısı, farklı adlar, genişlikler
ve biçimler kazanarak kentin kuzeye
doğru olan sürekli gelişmesinin ana arteri olmayı
sürdürecektir.
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-353