istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
kentin limanlarının günün uluslararası standartlarına
uygun olarak dönüştürülmesi gündeme
gelir. Özellikle Kırım Savaşı sonrasında Paris
Kongresi’nde limanların yeniden yapılandırılması
bir yükümlülük olarak ortaya konur. Deniz
surlarının yıkılması, taş rıhtımlı modern liman
alanlarının inşa edilmesi, demiryolları ve kıyı
boyunca caddelerin açılması şeklinde tariflenen
projeler, yeni dolgu alanlarının da oluşturulmasını
öngörür. Bütün liman alanının dönüştürülmesi
gündemde olsa da, Osmanlı’nın son döneminde
modern rıhtımların inşaatı Boğaz’dan Galata
Köprüsü’ne kadar olan alanlarla kısıtlı kalacaktır.
Burada akıntıların aşındırıcı gücü inşaatları
yavaşlatır, maliyeti arttırır; Sirkeci rıhtımının
yapımında kıyı tahkimatı yıkılacak, bir kez daha
yapılması gerekecektir. Limanın diğer bölgelerinde
kıyı çizgisi binalara bağlı olarak şekillenmeye
devam eder. Haliç dışında Haydarpaşa’da da tren
istasyonu ve liman inşaatında dolgu zemin alanlar
oluşturulur. Kent servislerine ayrılmış bu tür
dolgu zeminlerin dışında Boğaz’da Tophane Kışlası,
Dolmabahçe ve Çırağan sarayları rıhtımlar
üzerinde inşa edilir. Bu ve benzeri yapılarla Boğaz
kıyısında Avrupa kıyı kentlerini çağrıştıran bir
çizgisellik oluşturulur.
Cumhuriyet döneminde, özellikle 1950’lerden
sonra dolgu zeminler modern planlamanın
araçları olarak kıyı yollarının inşa edilmesi ile bir
kez daha deniz-kent çizgisini dönüştürür. Marmara
surları önünde inşa edilen yollar çarpıcı
bir örnektir. Boğaz’da da belli aralıklarda dolgu
yollar yapılır. Dolgu zemin, park ve yolların kent
kıyılarının jenerik imgesini oluşturması durumu
1980’lerden sonra başlar. İstanbul metropolünün
Marmara kıyıları neredeyse tamamen dolgu alanlarla
birleştirilir. Denizin yüzeyinin kentsel ulaşımda
kullanılmasının kısıtlı kaldığı bir planlama
anlayışında bu kaçınılmaz bir sonuçtur. Liman
işlevlerinin Haliç’ten taşınması ile birlikte buradaki
tarihi kıyı çizgisi de, yıkılan yapıların molozlarıyla
beraber kısmen yeniden oluşturulur. Kıyı
park yolları deniz-kent arayüzünü dolaşıma ve
rekreasyon işlevlerine açar; bununla beraber eski
yapıların denizle olan ilişkisini kesintiye uğratır.
Günümüzde kentin açık alanlarının büyük bir
yüzdesi kıyı dolgu alanlarıdır.Kıyıda dolgu alanların
oluşturulmasının yanı sıra, metropolün yeni
çeperlerinde doğal dolgu zeminlerde yapılaşmada
da spekülasyona bağlı olarak artış görülür. Bu
artış İstanbul’un depremselliği düşünüldüğünde
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-083