istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
Kent mekanına müdahale kimi zaman aşağıdan,
muhalif toplumsal hareketler üzerinden
gelmiş olmasına karşın, hakim politikanın müdahale
biçimleri mekanı yeniden ve köklü olarak
biçimlendirmede baskın gelmiştir. Bu müdahil
sürecin aktörleri kimi zaman yerel iktidarlar, kimi
zaman da merkezi hükümetlerdir. Çoğunlukla
ikisi aynı anda ve ortak bir strateji içinde kente
müdahale ederler. Daha doğrusu, kamu adına
işlevler yüklenmiş yerli ve uluslararası sermaye
bu görevi yerine getirir. Mekana aşağıdan müdahale,
esas olarak “yasadışı” bir form üzerinden
gelişirken, hakim politika alanından yapılan
müdahale, kendi yasal zeminini de oluşturur. Bu
bağlamda İstanbul’da kentsel dönüşüm projeleri
(bak. Kentsel Dönüşüm), kent mekanına yukarıdan
müdahalelerin hem biçimini hem de içeriğini
oldukça iyi anlatan örneklerdir.
Kent mekanına yukarıdan müdahalenin etkileri,
aşağıdan müdahale ile oluşturulmuş mekanlarda
kısa sürede karşılığını bulabilmektedir.
İki farklı odaktan mekana yapılan müdahalelerin
yolu yine mekanda kesişmektedir. Yukarıdan
müdahalenin yolunu takip ettiğimizde, aşağıdan
müdahalenin mekanlarına ulaşabileceğimiz
söylenebilir. Bunun için yukarıdan müdahale
edenlerin geliştirdikleri yeni dile bakmamız yeterlidir:
“Varoşlar”, “öteki kent”, “getto”, “gecekondu
mahallesi” vb. (bak. Gecekondu; Post-gecekondu;
Varoş). Zira bu dil, kentin politik mekanlarına
ulaşabilmenin en kestirme yoludur.
İstanbul söz konusu olduğunda, bu dışlayıcı
dille anlatılan muhalif politik mekanların başında
Eyüp ilçesi Güzeltepe Mahallesi, Maltepe İlçesi
Gülsuyu Mahallesi ve Ümraniye ilçesi Mustafa
Kemal Mahallesi gelir. Gerçekte bu yerleşimler,
politik ve kültürel bir dizi bağla birbirine bağlıdır
ve bu ortak özellikleri nedeniyle kentin diğer mahallelerinden
(bak. Mahalle) belirgin bir şekilde
ayrılırlar.
Bu mahalleler, 1970’li yılların ikinci yarısında
mekana aşağıdan yapılan müdahalelerin ürünü
olarak kurulmuşlardır. Mekanı kamusal arazi olarak
gören ve bunu yine kamusal amaçlarla kullanmayı
meşru sayan, bu meşruiyetin önünde engel
olduğu ölçüde sistemle çatışmayı bir görev sayan
bir anlayışın ve kolektif pratiğin ürünü olarak, kuruldukları
dönemin “kurtarılmış bölgeleri” olarak
bilinmektelerdi. Aşağıdan gelen toplumsal dalga,
merkezi örgütlülükler aracılığıyla inşa ettiği bu
mekanları kendi özgün kimlikleriyle isimlendir-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-276