istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
ğı esplanade olamaz. Meydana açılan caddelerin,
tam meydanla buluştukları noktada çeperler çözülür,
perspektif genişler, belirsizleşir, doğrultular
eriyerek kaybolur.
Bu kısa tarih sadece inşa edilen ve yıkılan yapıların
tarihi değil, simgelerin, gerçekleştirilemeyen
düşlerin, yetinme ve uzlaşmaların tarihidir.
Cumhuriyet, Osmanlı kışlasını yıkarak kendi anıtını
inşa eder. Tasarladığı modernite, yeni rejimin,
onun törenselliğinin, politik kimliğinin ve yaşam
biçiminin mekanını üretmek ister: Tribünlü, geçit
törenli bir meydan tasarımı, yanıbaşındaysa
Cumhuriyet balolarının mekanı olacak modern
bir gazino... Müslüman muhafazakarlar, ibadethanesiz
bir meydan istemezler. Aya Triada, cemaatini
yitirmiş olsa da iri bir Hıristiyan yapısı
olarak meydanda hakimiyetini sürdürmektedir.
Maksem’in arkasında (veya üstünde) yapılması
istenen cami, bu kez laik Cumhuriyet çocuklarının
tepkisini çekecektir: AKM’ye kafa tutan gericiliğin
simgesi! İnönü Heykeli’nin traji-komik öyküsü de
benzer bir simgesellik merakının değişen iktidarlar
arasındaki savaşım alanı olur. Daha sonraları kaldırılan
kaidenin yerine, “tuhaf” pavyonlar, “sanatsal
iş”ler dikilse de hiçbiri mekanda tutunamaz ve
hepsi yok olur, yerlerine bazen ramazan çadırları
kurulduğu görülür. 27 Mayıs sonrası meydanın
ortasına dikilen ve “kitap-süngü-defne dalı” bileşiminden
oluşan “devrim” simgesi, uzun yıllar yerini
korur, kaldırılmasını belki de metro istasyonunun
yapım çalışmalarına borçludur. Kentin en önemli
meydanındaki gecekonduları, çirkin telefon, Akbil
gişelerini (bak. Akbil), durak yerlerini, plantonluk
kulübelerini ve düzensiz otobüs yığılmalarını kimse
yadırgamaz görünür; bunların çoğu yıkılan ahır
binalarının ve o zamanlar da bir bölümü kaçak olan
müştemilat yapılarının yerlerini işgal eder. Mekanı
mimari değil, her gün değişen çizgiler ve kullanımlar
belirler. Geçicilik ve eğreti olma bu meydanın
ruhunda vardır; aslında, kentin ruhunda...
Onun için reklam panoları, geceleri yanıp
sönen ışıklı haber levhaları Taksim’in boşluğuna
yakışır ve meydana, çevreleyen üslüpsuz ve niteliksiz
yapıların mimarisinden daha çok anlam
katar. Taksim ve çevresi için yapılan bütüncül tasarımların
hiçbir zaman tutmamasını da bununla
ilişkilendirmek olasıdır. Ekonomik kaynakları sınırlı
ve 19. yüzyıldan beri öykünülen modern kent
ve kent tasarımı kültürü o denli az donanımlı olan
bir toplumsal ortamda, bunu anlamak çok da zor
değildir. Kent metrosunun kavram olarak bugünkü
güzergahtan geçerek Kilyos’a kadar uzanması,
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-359