istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
lumsal yaşamında doğru görüntüyü vermek, işin
esasından çok daha önemlidir ne de olsa.
Ne yazık ki bisikletin herkes tarafından kabul
edilen bir araç olması için daha çok zaman
geçecektir. O zamana kadar araç ve sürücüsünün,
Don Kişot ve atı Rozinante kadar ciddiye alınacağı
kesindir.
—Zeynep Kuban
BİZANS
Bizans, çağdaş İstanbullulara (ve genelde
Türklere) kentin eski adlarından biri ve bin
yıllık bir kültür birikimi olmaktan başka pek
çok şeyi ifade eder.
Kentin Osmanlılar tarafından fethinden başlayarak
geç 19. yüzyıla dek Türkçede böyle bir sözcük
yoktur. Örneğin, kenti fetheden II. Mehmet (bak.
Fatih Sultan Mehmet) ünvanları arasına “Kayser”i
(Caesar) kattığında, bununla Bizans’ın bir devamı
olma iddiasını değil, Roma’nın ardılı olduğunu
kastetmekteydi. II. Mehmet’ten sonra bu iddia da
önemini büyük oranda yitirir. İstanbul’un resmi
metinlerde Kostantiniyye olarak, Constantinus
ile bağlantılı kökeni açık ve belli bir biçimde adlandırılması
ise 19. yüzyıl sonlarına dek devam
edecektir. Ne var ki, kentin tarihinden söz eden 15.
ile 18. yüzyıl arası Osmanlı metinleri onun ayrı bir
uygarlığın merkezi olduğunu, hatta yaklaşık bin
yıl boyunca belirli bir politik organizasyonun odağı
olarak işlev gördüğünü asla belirtmezler. Bizans
imparatorlarının tam bir listesini veren Osmanlıca
bir dönem metni dahi yoktur. Örneğin, 16. yüzyılda
Nişancı Mehmet Paşa tarafından yazılmış
dünya tarihi, Roma (Rum) hükümdarlarının sıralamasını
Herakleios’la daha 7. yüzyıl başında, yani
İslam egemenliğinin Suriye ve Mısır’a yayılmasıyla
bitirir. Osmanlı entelijansiyası İstanbul’un
Osmanlı öncesi geçmişini merak etmez ve araştırmaz.
Bu konudan konuşulduğundaysa, hemen
daima tarihyazımının değil, efsanelerin alanına
girilmektedir. Israrla sürdürülen bu görmezden
gelmenin kenti kültürel anlamda İslamlaştırma
ve Osmanlılaştırmaya yönelik olduğu söylenebilir.
Osmanlı öncesi geçmiş akla bile getirilmeyerek
unutulur.
Bu alandaki bir değişimi haber veren ilk ipucu,
tüm İstanbul camilerinin alfabetik bir historiyografik
ansiklopedisi niteliğinde olan ve
1780’lerde kaleme alınmaya başlanmış Hadikatü’l-
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-066