istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
miştir. Örneğin, Erken Cumhuriyet Dönemi bu
bilinç eksikliğinin örnekleriyle yüklüdür. Kentin
imarının gündemde olduğu bu dönemde mezarlık
arsaları; stadyum, opera binası, rekreasyon alanları
gibi kentin imarında güçlü simgelerin oluşturulabileceği
verimli bir zemini tanımlamıştır. Arsa
haline getirilen mezarlıklar, tıpkı kentin kendisi
gibi değiştirilen, dönüştürülen ve merkezi otoritenin
üzerinde iradesini uygulayabildiği alanlar
olmuştur. Surp Agop Mezarlığı, Ayaspaşa Mezarlığı,
Abbasağa Mezarlığı, Kasımpaşa Aşıklar Mezarlığı,
Kadıköy Rum Mezarlığı bunlardan sadece
birkaçıdır. Kent içindeki mezarlıkların tasfiyesine
yönelik bu çabaları hızlandıran, mezarlıkların
Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden belediyelere devredilmesi
kararını içeren Belediye Kanunu’dur.
Belediyelere devredilecek mezarlıkların, mezarlık
arsalarının, hatta vakıf mallarının; kullanılması,
satılması, kiraya verilmesi, kamulaştırılması, imara
açılabilecek alanlar olarak değerlendirilmesi
söz konusudur.
Mezarlıkların arsa haline getirilmek istenmesi,
otoriteyi elinde bulunduranları mezar taşlarının
nakledilmesi sorunuyla yüz yüze bırakır.
Gazetelerde duyurulan “nakl-i kubur” ile ilgili
ilanlara hiçbir mezar sahibinin başvurmaması
üzerine satılan taşların akıbeti; taşçı dükkanlarında
istiflenerek, yapı malzemesi olarak kullanılarak
yok olmaktır. Bu dönemde, ne mezar sahipleri
nakle tepki gösterir, ne de taşların tarihi değeri
olup olmadığı tartışma konusu olur. “Tahribat
hakiki bir vandalizmden başka bir şey değildir”
diyebilenler olsa da sesleri duyulmak istenmez.
Oluşan sınırlı tepkiler içinde seslerini duyurabilenler
gayrimüslimlerdir. Kendilerine ait olduklarını
iddia ettikleri mezarlıkların belediyeye
devredilme zorunluluğuna karşı haklarını savunurlar.
Bu dönemde yeni ulusal kurgu, düşlenen
toplum yapısının inşası sürecinde ülke içindeki
belli toplumsal grupları kaçınılmaz olarak “ötekileştirmektedir”.
Bu doğrultuda, kent içindeki
gayrimüslim mezarlıklarının tasfiyesi bir “ötekileştirme”
girişimi olarak değerlendirilebilir. Yeni
ulusal toplum yapısına ait olmadıkları düşüncesiyle
gayrimüslimler çoğu zaman Ermeni, Rum
ya da Musevi olarak (bak. Azınlık) değil, tümel bir
şekilde değerlendirilerek içinde barındıkları sistemin
dışına itilmeye çalışılmışlardır. Müdahale ise,
daha çok toplum içerisindeki etkinlik alanlarının
daraltılması biçimindedir. Örneğin, Surp Agop
Mezarlığı’nın belediyeye devrinin, Ermenilere
ekonomik yollarla uygulanan bir yaptırım olduğu
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-236