istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
olanak vermez. Öyle ki, Bizans’ın başkenti olan bu
kentte bugün de henüz, örneğin bir Bizans Sanatı
Müzesi ve Bizans Araştırmaları Merkezi yoktur.
70’ten fazla üniversitesi bulunan Türkiye’de Bizans
tarihi, sanatı ve mimarisi üzerine çalışan
bir avuç uzman vardır. İstanbul’u Bizans’tan koparan
tarihsel aralığı büyütebilmek için bir dizi
simgesel girişim de icat edilir. 1953 yılına kadar
yüzyıllar boyunca kutlanması hiç akla gelmemiş
olan İstanbul’un Osmanlılar tarafından fethi, artık
her yıl daha bir vurguyla kutlanmaktadır. Azımsanmayacak
sayıda insan, İstanbul’un Türklere
ait olduğunun sürekli yinelene yinelene ortaya
konmasını bekler. Geliştirdikleri ulusalcı asabiyet
nedeniyle, onu “geri almaya” yönelik ciddi bir
uluslararası komplonun ortaya çıkabileceğine
inanma eğiliminde olan geniş toplum kesimleri
vardır. Kimi yönetim organlarında da bu kuşku
gözlemlenir. Örneğin, İstanbul’da Avrupalı ve
Amerikalı uzmanların işbirliğiyle Bizans yapılarını
araştırma ve restore etme girişimlerine sıcak
bakılmaz. Bu amaçla sadece ulusal kaynak ve uzmanların
kullanılması yeğlenir. En azından bu tür
işbirlikleri teşvik görmez. Oysa, aynı işbirlikleri
Anadolu’daki sayısız Antik Yunan ve Roma sit alanında
sorunsuzca kurulabilmektedir. Öte yandan,
en önemli Bizans kilisesi olan, 1453’te camiye ve
1935’te müzeye dönüştürülen Ayasofya’nın yeniden
camiye çevrilmesini talep eden İslamcı ve/
veya milliyetçi bir toplumsal grup da mevcuttur.
Bu kültürel-siyasal atmosferde popüler mecralar,
romanlarda geç 1920’lerden, tarihsel filmlerde
ise 1960’lardan başlayarak Bizans’ın ahlaki
anlamda mahkum edilmesine girişmişlerdir. Böylesi
anlatılarda Bizans ahlaken düşük, güvenilmez,
hilekar bir davranışlar dizisiyle karakterize
edilir. Bu psikozu kısmen eleştiren, kısmen de
sömüren 1990’larda yapılmış bir sinema filminin
adının “Kahpe Bizans” olması yeterince aydınlatıcıdır.
Bizans bu anlamıyla ne bir kent, ne bir
siyasal organizma, ne de bir kültür alanıdır. O,
popüler imgelemde daha çok bir toplumsal ve
insani zaaflar manzumesi olarak inşa edilmiştir.
Özetle İstanbul’un ve Türkiye’nin hala bir Bizans
sorunu vardır.
—Uğur Tanyeli
>Fatih Sultan Mehmet
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-068