istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
İstanbul sokaklarında bisiklete binmenin mümkün
olduğunu Avrupalı biri düşünemez (İstanbullular
da düşünmez aslında). Sokaklardaki arabaların
akışı o kadar baskındır ki, bisikletin dört tekerlekli
araca, taş çatlasa motosiklete bir alternatif olabileceği
hayal bile edilemez. Ayrıca araba sürücüleri
iyice gözlemlendiğinde, onların ne dikkatli, ne de
kibarca araba kullandıkları anlaşılır; üstüne üstlük
herhangi bir trafik kuralı veya levhasını tanıdıkları
da şüpheli gözükmektedir. Araç sürücülerinin
dışında, kentin topoğrafyası da bu iş için çok davetkar
değildir. Yine de bu kentin sokaklarında
bisiklet ne yabancıdır, ne de hiç yoktur.
19. yüzyılın sonlarına doğru Amerikalı bir bisikletçi
İstanbul’dan geçen yolculuğunda burada
konakladığında, herkesin sokaklara döküldüğü
ve bu kişinin valiyle tanıştırılacak kadar önemli
gözüktüğü gazetelerde yazılıdır. Hatta yolculuğunun
devamında Ankara’ya vardığında onu görmek
için sokaklara bine yakın insanın doluştuğu bile
söylenir. Gazetelerdeki ilanlara bakılırsa, bu olayın
hemen ardından İstanbul’da bisiklet alacak
insanların var olduğunu görebiliriz. Fransızca
adı Vélocipède olan bu aracın Türkçedeki adı
“velospid” olmuş ve onu ilk olarak Batı tarzında
yaşayan varlıklı ailelerin erkek çocukları kullanmıştır.
Ahmet Tevfik adlı bir genç, arkadaşıyla
birlikte Marmara Bölgesi’nde yaptığı bir bisiklet
yolculuğunun anılarını 1900 yılında yayımlar.
Modernleşmenin öncülerinden olan Osmanlı ordusunda
yüzyıl dönümünde bisikletli birlikler
görülür. Hatta 1914’te, bisikletin bir ulaşım aracı
olarak ciddiye alındığını Galata Köprüsü ile ilgili
bir uygulama gösterir: Bu dönemde köprüyü bisikletle
geçenlerden ayrı para alınırmış.
Kadınların bisikletle dolaşması ancak Cumhuriyet
dönemiyle birlikte başlamıştır. 30’lu yıllarda
yayınlanan popüler dergiler, modern Türk
kadınının sportif olması ve bisiklete binmesi için
çağrıda bulunurdu. Bu yıllarda çekilmiş kısa pantolonla
bisiklete binen kadın fotoğrafları da böyle
bir talebin olduğunu gösteriyor. Bisiklet muhtemelen
kadınlar arasında çok yaygın bir araç
değildi ve bu fotoğraflarda görünenler daha elit
bir kesimin kızlarıydı. Bu devrin edebiyatında
kadınların spor yapmalarını ve özellikle bisiklete
binmelerini olumlu bulan hikayeler yayımlanır.
Ne de olsa bu dönemde kadınların yüzlerinin yanı
sıra artık atletik yapılarını da görmek mümkündü;
bu da eş ararken bir avantaj oluveriyordu. Kadınlar
için yapılan ilk bisiklet yarışı ancak 1955’de
gerçekleşti.
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-063