istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
“Bon Marché” adında açtığı perakende satış mağazasını
hatırlamak gerekecektir. Bon Marché
ile piyasada dolaşıma çıkan ürünlerin tüketilme
biçimleri ve bunlara ait mekansal düzenlemeler,
geleneksel ilişkilerden (takas, sınırlı ihtiyaçların
karşılanması gibi) ve biçimlerden (pazar yeri ya
da üretim ile satışın aynı mekanda gerçekleşmesi
gibi) ayrılmaya başlamıştır. İlk modern mağaza,
parça başına düşük kar oranı ve geniş satış hacmi,
sabit fiyat ve herkesin satın alma zorunluluğu
olmadan mağazayı gezebilmesi ilkeleri ile geleneksel
alışveriş biçimlerinden tümüyle ayrılır.
Çağdaş kapitalizmin örgütlenme biçimini,
kapitalizmin erken dönemlerinden ayıran en
önemli olgu, küreselleşen kapitalizmde vurgunun
üretimden tüketime dönmesi, her türlü
toplumsal ve ekonomik ilişkinin tüketim merkezli
bir söylem üzerine kurulmasıdır. Özellikle
1960’larla beraber toplumbilimlerde, tüketim
kavramını ve tüketime dayalı toplumsal yapılanmayı
temel alan bir söylemin gelişmesi tesadüf
değildir. Toplumsal yapının tüketim ilişkileri
temelinde kurulması, toplumsal yapılanmanın
fiziki çevresinin de bu tür ilişkilere imkan tanıyacak,
bu ilişkileri kolaylaştıracak biçimde
oluşmasını gerektirir. Bugün sadece alışveriş
merkezleri değil, gündelik yaşamın tüm mekansal
görünümleri tüketim ilişkileri çerçevesinde
yeniden yapılanmaktadır.
Alışveriş merkezleri mağazaların bir araya
toplandığı basit birer mekansal örgütlenme olmanın
ötesinde, tüketimi manipüle eden tüketim
araçlarıdır. Fabrikanın üretimi örgütleyen
ve denetleyen bir araç olmasına paralel, çağdaş
alışveriş merkezleri ve hipermarketler gibi tüketim
mekanları da tüketimi örgütleyen ve denetleyen
araçlardır. Fabrika, üretimi mekan-zaman
çerçevesinde yeniden organize eden bir araçtır.
Çalışmanın ritmi, emeğin nasıl ve hangi koşullar
altında kullanılacağı, fabrikanın mekansal
örgütlenmesi tarafından belirlenir. Daha önceki
dönemlerle karşılaştırıldığında fabrika, ortalıkta
dolaşan ve kendi gündelik hayatı içinde görev-öncelikli
olan emeğin, zaman-öncelikli olarak belirli
gün ve saatlerde, belirli bir mekanda yoğunlaşması
ve zapturapt altına alınmasının aracıdır.
Fabrikanın üretim alanında yaptığını, alışveriş
merkezi tüketim alanında yapar. Devir süresini
sürekli kısaltmak zorunda olan sermaye, üretimi
fabrika temelinde örgütlediği gibi, tüketimi
de tüketim araçlarının kendine özgü mekansal
biçimlenmesi çerçevesinde örgütlemektedir.
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-020