istanbullasmak_scrd

İSTANBULLAŞMAK
devlet adamı, sanatçı veya edebiyatçıya, kısaca
hayal eden beher kişiye ait ayrı bir ada mevcuttur.
Troçki’ye mektuplarını yazdıran Büyükada/
Prinkipo’nun ufak bir kesimi ise benim adamdır.
Ada’mın adı, Fransız ateş tuğlaları ve demiryolu
raylarından yapılmış çitlerle çevrili 26 dönümlük
bir arazide bulunan Prinkipo Palace’tır. O, modern
kolonizasyonun (turizmin) yetim kalmış bir ürünüdür
(bak. Turizm).
Turizmi emperyalizmin çağlar boyunca biçim
değiştiren araçlarının en medenisi olarak algılamak
mümkündür. Öyle ki; turizm faaliyetleri, öteki dünyanın
çekicilik ve zenginliklerinin kan ve zorbalık
yerine daha kibar bir yolla elde edilmesini sağlamıştır.
Thomas Cook’un öncülüğünde başlayan paket
turculuktan günümüzün turizm endüstrisine kadar
geçen zaman zarfında, kalkınmakta olan ülkeler
doğal ve kültürel değerlerini (hammaddelerini)
sonuna kadar arza açmış, bunun karşılığında turist
gönderen ülkelerdeki büyük tur toptancıları da bu
değerleri işleyerek ürüne çevirmiştir. Buna paralel
olarak, zincir işletmeler ve referans örgütlerin turist
alan ülkelerin konaklama sektörlerindeki yatırım
ve yönetim paylarını arttırması ise, endüstriyel sistemin
geri dönülemezliğini garanti altına almıştır.
19. yüzyıl İstanbul’u da bu “turistik” modernizasyonun
süreç taşlarından biri olmuştur.
Avrupa’da yükselen Oryantalist (bak. Oryantalizm)
merak ile Osmanlı’da güçlenen Batılılaşma
hareketinin kesiştiği noktada muhteşem bir pazar
oluşmuştur. Bu fırsatı en iyi şekilde değerlendiren
Yataklı Vagonlar (Wagon Lits) Şirketi ise,
amiral gemisi Şark Ekspresi (Orient Express) ile
İstanbul’u kendine başlıca destinasyon olarak
belirlemiştir.
Ancak turizmde tam egemenlik için sadece
dağıtım ve ulaşım kanallarını kontrol etmek yetmez.
Konaklamayı da sağlamak gerekir. Wagon
Lits için bu gereği sağlamak, İstanbul gibi modern
anlamdaki otelin henüz sadece Galata, Pera ve
Adalar’da tek tük örneklerle temsil edildiği bir
destinasyonda pek de zor olmamıştır. Şirket, 19.
yüzyıl sonlarına doğru yan firması olan Büyük
Avrupa Otelleri (Compagnie Internationale des
Grand Hotels) zinciri adına müşterilerine layık
tesisleri İstanbul’a kazandırmıştır. İlk olarak 1894
yılında Tarabya’da Bosphorus Summer Palace’ı,
bir yıl sonrasında ise halen anıtsal değerini bir
nebze koruyan Pera Palace’ı açmıştır. Summer
Palace, Boğaz’ın terapik nimetlerine ev sahipliği
yaparken (Therapia-Tarabya); Pera Palace
SALT014-İSTANBULLAŞMAK-014